The fleet reaches Rio de Janeiro at latitude 22° 54 ́ S.
Cuando hubimos pasado la línea equinoccial, acercándonos al polo antártico, perdimos de vista la estrella polar. Dejamos el cabo entre el sur y el sudoeste, e hicimos rumbo a la tierra que se llama de Verzino [es nombre italiano para Brasil] por los 23° 30′ de latitud meridional. Esta tierra es una continuación de la en que se encuentra el cabo de San Agustín, por los 8° 30′ de la misma latitud.
Aquí hicimos una abundante provisión de aves, de patatas, de una especie de fruta que se asemeja al piñón del pino, pero que es extremadamente dulce y de un sabor exquisito, de cañas muy dulces, de carne de anta, la cual se parece a la de vaca, etc. Realizamos aquí excelentes negociaciones: por un anzuelo o por un cuchillo, nos daban cinco o seis gallinas; dos gansos por un peine; por un espejo pequeño o por un par de tijeras, obteníamos pescado suficiente para alimentar diez personas; por un cascabel o una cinta, los indígenas nos traían una cesta de patatas, nombre que se da a ciertas raíces que tienen más o menos la forma de nuestros nabos y cuyo gusto se aproxima al de las castañas. De una manera igualmente ventajosa, cambiábamos las cartas de los naipes: por un rey me dieron seis gallinas, creyendo que con ello habían hecho un magnífico negocio.
Entramos a este puerto [actual Rio de Janeiro] el día de Santa Lucía, a 13 días del mes de diciembre.
Teníamos entonces, a mediodía, el sol en el zenit, y experimentábamos mucho más calor que cuando pasamos la línea.
La tierra del Brasil, que abunda de toda clase de provisiones, es tan extensa como la Francia, la España y la Italia juntas: pertenece al rey de Portugal.
Los brasileros no son cristianos, pero tampoco son idólatras, porque no adoran nada: el instinto natural es su única ley. Viven tan largo tiempo, que es frecuente encontrar individuos que alcanzan hasta los ciento veinticinco y aun algunas veces hasta los ciento cuarenta años. Tanto las mujeres como los hombres andan desnudos. Sus habitaciones, que llaman boy, son cabañas alargadas, y duermen sobre redes de algodón, llamadas hamaks, sujetas por los dos extremos a postes gruesos. Encienden fuego a flor de tierra. Uno de estos boys encierra algunas veces hasta cien hombres, con sus mujeres e hijos: se siente por lo tanto siempre mucho ruido. Sus embarcaciones, que llaman canoas, las fabrican de un tronco de árbol ahuecado por medio de una piedra cortante, porque las piedras reemplazan al hierro, de que carecen. Estos árboles son tan grandes que una sola canoa puede contener hasta treinta y aun cuarenta hombres, que bogan con remos semejantes a las palas de nuestros panaderos. Al verlos tan negros, completamente desnudos, sucios y calvos, se les podría confundir con los marineros de la laguna Estigia.
Los hombres y las mujeres son bien constituidos, y conformados como nosotros. Algunas veces comen carne humana, pero solamente la de sus enemigos, lo que no ejecutan por deseo ni por gusto, sino por una costumbre que, según lo que nos dijeron, se ha introducido entre ellos de la manera siguiente: Una vieja no tenía sino un hijo que fue muerto por los enemigos. Algún tiempo después, el matador del joven fue hecho prisionero y conducido delante de ella; para vengarse, esta madre se lanzó como un animal feroz sobre él y le desgarró un hombro con los dientes. El hombre tuvo la suerte no sólo de escaparse de las manos de la vieja y de evadirse, sino también de regresar a los suyos, a quienes mostró la huella de los dientes que llevaba en el hombro, y les hizo creer que los enemigos habían tratado de devorarle vivo. Para que los otros no les aventajasen en ferocidad, se determinaron a comerse realmente a los enemigos que se tomasen en los combates, y éstos hicieron otro tanto. Sin embargo, no se los comen inmediatamente, ni tampoco vivos, sino que los despedazan y los reparten entre los vencedores. Cada uno se lleva a su casa la porción que le ha cabido, la hace secar al humo y cada ocho días asa un pequeño pedazo para comérselo. He tenido noticia de este hecho de Juan Carvalho, nuestro piloto, que había pasado cuatro años en el Brasil.
Los brasileros, tanto las mujeres como los hombres, se pintan el cuerpo, especialmente el rostro, de una manera extraña y en diferentes estilos. Tienen los cabellos cortos y lanudos, y carecen de pelos en todo el cuerpo, porque se los arrancan. Usan una especie de chupa hecha de plumas de loro, dispuestas de manera que las mayores de las alas y de la cola les formen un círculo en la cintura, lo que les da una figura extraña y ridícula. Casi todos los hombres llevan el labio inferior taladrado con tres agujeros por los cuales pasan pequeños cilindros de piedra del largo de dos pulgadas. Las mujeres y los niños no poseen este incómodo adorno. Añadid a esto que andan enteramente desnudos por delante. Su color es más bien oliváceo que negro. Su rey lleva el nombre de cacique.
Pueblan este país un número infinito de loros, de tal manera que nos daban ocho o diez por un pequeño espejo. Poseen también una especie de gatos amarillos muy hermosos, que semejan leones pequeños.
Comen una especie de pan redondo y blanco, que no nos agradó, hecho con la médula, o, mejor dicho, con la albura que se encuentra entre la corteza y el palo de cierto árbol, que tiene alguna semejanza con la leche cuajada. Poseen también cerdos que nos parecieron que tenían el ombligo en el lomo, y unas aves grandes cuyo pico semeja una espátula, pero que no tienen lengua.
Algunas veces para procurarse un hacha o un cuchillo, nos prometían por esclavos una y hasta dos de sus hijas, pero no nos ofrecieron jamás sus mujeres, quienes, por lo demás, no habrían consentido en entregarse a otros que a sus maridos, porque, a pesar del libertinaje de las solteras, su pudor es tal cuando se casan que no soportan que sus maridos las abracen durante el día. Están sujetas a los trabajos más duros, viéndoseles a menudo descender de los cerros con cestas muy pesadas sobre la cabeza, aunque no andan jamás solas, porque sus maridos, que son muy celosos, las acompañan siempre, llevando en una mano las flechas y el arco en la otra. Este arco es de palo de Brasil o de palma negra. Si las mujeres tienen hijos los llevan suspendidos del cuello por medio de una red de algodón. Muchas otras cosas podría decir de sus costumbres, que omito por no hacerme demasiado prolijo.
Estos pueblos son en extremo crédulos y bondadosos, y sería fácil hacerles abrazar el cristianismo. La casualidad quiso que concibiesen por nosotros veneración y respeto. Desde hacía dos meses reinaba en el país una gran sequedad, y como sucedió que en el momento de nuestra llegada envióles lluvias el cielo, no dejaron de atribuirlas a nuestra presencia. Cuando desembarcamos a oír misa en tierra, asistieron a ella en silencio, con aire de recogimiento, y viendo que echábamos al mar nuestras chalupas, que dejábamos amarradas a los costados de la nave o que la seguían, se imaginaron que eran hijos de la nave y que ésta los alimentaba.
El comandante en jefe y yo fuimos un día testigos de una aventura singular. Las jóvenes venían con frecuencia a bordo a ofrecerse a los marineros a fin de obtener algún presente: un día una de las más bonitas subió también, sin duda con el mismo objeto, pero habiendo visto un clavo de tamaño de un dedo y creyendo que no la observaban, lo cogió y con gran rapidez se lo colocó entre los dos labios de sus órganos sensuales. ¿Creía ocultarlo? ¿Creía así adornarse? Tal fue lo que no pudimos adivinar.
[15] After we had passed the equinoctial line going south, we lost the North Star, and hence we sailed south-south-west until [we reached] a land called ‘the land of Verzin,’ which lies in twenty-three and one-half degrees of the Antarctic Pole [south latitude], and it is the land extending from the Cape of Santo Agostinho, which lies in eight degrees of the same pole, where we got a plentiful refreshment of fowls, potatoes, many sweet pine cones (in truth the most delicious fruit that can be found), the flesh of the anta, which resembles beef, sugar cane, and innumerable other things, which I shall not mention in order not to be prolix. For one fish hook or one knife, those people gave five or six chickens; for one comb, a pair of geese; for one mirror or one pair of scissors, as many fish as would be sufficient for ten men; for a bell or a lace, one basketful of potatoes (these potatoes resemble chestnuts in taste, and are as long as turnips); for a king of diamonds, which is a playing card, they gave me six fowls and thought that they had even cheated me. We entered that port on St Lucy’s day, and on that day had the sun on the zenith and we were subjected to greater heat on that day and on the other days when we had the sun on the zenith than when we were beneath the equator.
[16] That land of Verzin is very bounteous and is larger than Spain, France, and Italy put together. It belongs to the king of Portugal. The people of that land are not Christians, and do not worship anything; they live according to the dictates of nature, and reach an age of 125 and 140 years. Both the men and the women go naked. They live in certain long houses which they call boii, and sleep in cotton hammocks called amache, which are fastened in those houses by each end to large beams; a fire is built on the ground between the beams. In each one of those boii, there are one hundred men with their wives and children, and they make a great racket. They have boats called canoe made of a single but flattened tree, hollowed out by the use of stone (those people employ stones as we do iron, as they have no iron); thirty or forty men occupy one of those boats. They paddle with blades like a baker’s peel, and thus, black, naked, and shaven, they resemble, when paddling, the inhabitants of the Stygian marsh.
[17] The men and women are proportioned like us. They eat the human flesh of their enemies, not because it is good, but because it is a certain established custom. That custom, which is mutual, was begun by an old woman, who had but one son who was killed by his enemies. In return some days later, that old woman’s friends captured one of the company who had killed her son, and brought him to the place of her abode. When she saw him, remembering her son, she ran upon him like an infuriated bitch, and bit him on the shoulder. Shortly afterward he escaped to his own people, whom he told that they had tried to eat him, showing them [in proof] the marks on his shoulder. Whomever the latter captured afterward at any time from the former they ate, and the former did the same to the latter, so that such a custom has sprung up in this way. They do not eat the bodies all at once, but everyone cuts off a piece, and carries it to his house, where he smokes it. Then every eight days, he cuts off a small bit, which he eats thus smoked with his other food to remind him of his enemies. The above was told me by the pilot, João Carvalho, who came with us, and who had lived in that land for four years.
[18] Those people paint the whole body and the face in a wonderful manner with fire in various fashions, as do the women also; the men are smooth shaven and have no beard, for they pull it out; they clothe themselves in a dress made of parrot feathers, with large round arrangements at their buttocks made from the largest feathers, and it is a ridiculous sight. Almost all the men, except the women and children, have three holes pierced in the lower lip, where they carry round stones, one finger or thereabouts in length and hanging down outside. Those people are not entirely black, but olive skinned; they keep the privies uncovered, and the body is without hair, while both men and women always go naked. Their king is called cacich. They have an infinite number of parrots, and gave us eight or ten for one mirror; and little monkeys that look like lions, only [they are] yellow, and very beautiful. They make round white bread from the marrowy substance of trees, which is not very good, and is found between the wood and the bark and resembles ricotta. They have swine that have their navels on their backs, and large birds with beaks like spoons and no tongues.
[19] For one hatchet or a large knife, they gave us one or two of their young daughters as slaves, but they would not give us their wives in exchange for anything at all. The women will not shame their husbands under any considerations whatever, according to what was told to us. They refuse to consent to their husbands by day, but only by night. The women cultivate the fields, and carry all their food from the mountains in panniers or baskets on the head or fastened to the head, but they are always accompanied by their husbands, who are armed only with a bow of Brazil wood or of black palm wood, and a bundle of cane arrows, doing this because they are jealous [of their wives]. The women carry their children hanging [in] a cotton net from their necks.
[20] I omit other particulars, in order not to go on too long. Mass was said twice on shore, during which those people remained on their knees with so great contrition and with clasped hands raised aloft, that it was an exceeding great pleasure to behold them. They built us a house as they thought that we were going to stay with them for some time, and at our departure they cut a great quantity of Brazil wood to give us. It had been about two months since it had rained in that land, and when we reached that port, it happened to rain, whereupon they said that we came from the sky and that we had brought the rain with us. Those people could be converted easily to the faith of Jesus Christ.
[21] At first those people thought that the small boats were the children of the ships, and that the latter gave birth to them when they were lowered into the sea from the ships, and when they were lying so alongside the ships (as is the custom), they believed that the ships were nursing them. One day a beautiful young woman came to the flagship, where I was, for no other purpose than to find some action. While waiting there, she cast her eyes upon the master’s room, and saw a nail longer than one’s finger, and picking it up very delightedly and neatly, she trust it through the lips of her vagina, and bending down low immediately departed, as the captain-general and I witnessed.
[22] Some words of those people of Verzin:
1] For millet maiz
2] For flour hui
3] For fishhook pinda
4] For knife tasce
5] For comb chigap
6] For scissors pirame
7] For bell itanmaraca
8] For good, better tum maragathum
Pagkatapos naming malampasan ang linyang equinoctial patimog, hindi na namin makita ang hilagang bituin, at kung kayâ naglayag kami patimog timog-kanluran hanggang [maratíng namin] ang lupaing tinatawag na Verzin na matatagpuan sa 23 at kalahating digri ng polong Antarctico [timog latitud]. Ito ang lupaing pahabâ mula sa tangos ng Santo Augustino, na matatagpuan sa 8 digri ng parehong polo. Doon kami nakakuha ng maraming imbak ng manok, patatas, maraming matatamis na pinya—sa totoo’y ang pinakamasasarap na prutas na maaaring matagpuan—ang karne ng anta [tapir], na kahalintulad ng karne ng báka, tubó, at ibá pang di-mabilang na bagay, na hindi ko na babanggitin upang maiwasan ang pagiging madaldal. Para sa isang pamingwit na kalawit o isang kutsilyo, bibigyan kami ng mga táong iyon ng 5 o 6 na manok; para sa isang suklay, isang pares ng gansa; para sa isang salamin o isang pares ng gunting, kayraming isdang sasapat sa 10 katao; para sa isang kampana o isang balát na lace, isang basket na punô ng patatas. Kalasa ng kastanyas ang mga patatas na ito, at singhabà ng mga singkamas. Para sa isang hari ng mga diyamante, na isang baraha, binigyan nilá kami ng 6 na manok at inisip pang nalamangan nilá kami. Pumasok kami sa nasabing pantalan noong araw ni Santa Lucia, kung kailan naroon ang araw sa kaniyang tugatog; at dumanas kami ng mas matinding init sa araw na iyon at ibá pang araw kung kailan nása tugatog ang araw, kaysa kapag nása ilalim kami ng linyang equinoctial.
Mas mayaman at mas malaki ang lupaing iyon ng Verzin kaysa pinagsámang España, Francia, at Italia, at pag-mamay-ari ng hari ng Portugalo. Hindi Kristiyano ang mga tao ng lupaing iyon, at wala siláng uri ng pagsamba. Namumuhay silá ayon sa mga dikta ng kalikasan, at umaabot ng edad na isandaan at dalawampu’t lima at isandaan at apatnapu.7 Hubo’t hubad silá, pareho ang laláki at babae. Nakatirá silá sa mga mahahabàng bahay na tinatawag niláng boii, at natutulog sa mga bulak na lambat na tinatawag na amache. Isang apoy ang ginagawa sa lupa sa ilalim ng mga naturang duyan. Sa bawat isang boii, mayroong isandaang laláki kasáma ang kaniláng mga asawa at anak, at napakaingay nilá. May mga bangka siláng tinatawag na kanowa na gawa mula sa isang malaking punò, at hinalungkag gámit ang mga batong palathaw. Kinakasangkapan ng mga táong iyon ang bato kung paano natin ginagamit ang bakal, sapagkat wala siláng bakal.
Tatlumpu o apatnapung laláki ang nagkakasiya sa isa sa mga naturang bangka. Nagsasagwan silá gámit ang mga espadang mistulang pála ng horno, at bílang maitim, hubo’t hubad, at nakaahit, kahawig nilá ang mga mamamayan ng pinak ng Ilog Styx hábang nagsasagwan. Tulad natin, maganda ang pangangatawan ng mga laláki at babae.
Kumakain silá ng laman ng tao ng kaniláng mga kaaway, hindi dahil masarap ito, kung hindi dahil isa itong matibay na kaugalian. Ang kaugaliang ito, na siyáng ginagawa ng kapuwa panig, ay sinimulan ng isang matandang babae, na mayroon lámang isang anak na laláki na siyáng pinaslang ng kaniyang mga kaaway. Bílang ganti, ilang araw ang lumipas, dinakip ng mga kaibigan ng naturang matandang babae ang isa sa pangkat na pumatay sa kaniyang anak, at dinalá ito sa kaniyang tinitirhan. Nang nakita niya ito at naalala ang kaniyang anak, sinugod niya ito tulad ng isang galít na galít na ásong babae at kinagat ito sa isang balikat. Hindi malaon ay tumakas siyá pabalik sa kaniyang kababayan, at sinabi niya sa kaniláng sinubukan siyáng kainin at ipinakita [bílang patunay] ang mga marka sa kaniyang balikat. Mula sa sandaling iyon, tuwing nakadadakip ang hulíng pangkat sa nauna, kumakain silá, at ganoon din ang ginawa ng nauna sa hulí, at sa gayon umusbong ang ganitong kaugalian. Hindi nilá kinakain ang mga katawan nang buo sa isang bagsakan, ngunit humihiwa ang bawat isa ng isang piraso, at iniuuwi ito, kung saan niya ito papausukan. Pagkatapos, hihiwa siyá nang munting piraso bawat linggo, at kakainin itong pinausukan kasabay ng ibá pa niyang pagkain bílang paalala ng kaniyang mga kaaway. Ang nása itaas ay ibinahagi sa akin ng pilotong si Johane Carnagio, na sumáma sa amin, at siyáng tumirá nang apat na taon sa lupaing iyon.8 Pinipintahan ng mga táong iyon ang kaniláng katawan at mukha sa ibá’t ibáng kamangha-manghang paraan gámit ang apoy, at ganoon din ang mga babae. Malinis ang pagkakaahit ng mga laláki at wala siláng balbas, sapagkat hinihila nilá ito. Nagsusuot silá ng damit na yari sa mga balahibo ng loro, na may mga malalakí at bilóg na kasuotan sa kaniláng puwit na gawa sa pinakamalalakíng balahibo, at katawa-tawa itong makita. Halos lahat ng tao, maliban ang mga babae at batà, ay may tatlong bútas sa ibabang labì, kung saan nilá isinasabit ang mga bilóg na bato, na singhabà ng mahigit-kumulang isang daliri at nakalambitin sa labas. Hindi lubusang itim ang mga táong iyon kung hindi malalim na kayumanggi. Tinatakpan nilá ang maseselang bahagi, at walang buhok ang kaniláng katawan, hábang hubo’t hubad ang parehong kalalakihan at kababaihan. Cacich [cacique] ang tawag sa kaniláng hari. Mayroon siláng walang katapusang bílang ng mga loro, at binigyan kami ng 8 o 10 para sa isang salamin; at maliliit na unggoy na mukhang mga leon, ang pagkakaiba lámang ay dilaw [silá], at napakaganda. Gumagawa silá ng puti at bilóg na mga hiwa ng tinapay mula sa mala-bulalong nilalaman ng mga punò, at hindi masyadong masarap, at natatagpuan sa gitna ng kahoy at balakbak at kamukha ng mga korta ng gatas mula sa mantikilya. Mayroon siláng mga baboy na may mga pusod sa kaniláng likod, at malalakíng ibon na may mga tuka na mukhang kutsara at walang mga dila.
Binigay sa amin ng mga laláki ang isa o dalawa sa kaniláng mga dalagang anak bílang alipin kapalit ng isang palathaw o isang malaking kutsilyo, ngunit hindi nilá ibinibigay sa amin ang kaniláng mga asawa kapalit ng kahit ano pang bagay. Hindi bibigyang-hiya ng mga babae ang kaniláng mga esposo para sa alinmang dahilan, at tulad ng sabi sa amin, tinatanggihan nilá ang kaniláng mga esposo sa araw, at sa gabí lámang papayag. Nililinang ng mga babae ang mga bukid, at dinadalá ang lahat ng kaniláng pagkain mula sa mga bundok gámit ang mga pannier o basket na nakapatong o nakatali sa kaniláng ulo. Ngunit lagi siláng sinasamahan ng kaniláng mga esposo, na siyáng armado lámang ng búsog ng kahoy-brazil o ng itim na kahoy-palma, at isang bungkos ng mga tangkay na palaso, at ginagawa nilá ito dahil pinagseselosan nilá [ang kaniláng mga asawa]. Dalá-dalá ng mga babae ang kaniláng mga anak gámit ang bulak na lambat na nakasabit sa leeg. Hindi ko na isináma ang ibáng detalye, upang hindi masyadong maging nakapapagod. Dalawang beses idinadaos ang Misa sa baybay, kung kailan nananatiling nakaluhod ang mga tao sa lubos niláng pagsisisi at nakataas ang magkahawak na kamay, na siyáng labis na nakatutuwang panoorin. Ginawan nilá kami ng isang bahay sapagkat inakala niláng mamamalagi kami sa kanilá nang mahabâ-habâng panahon, at sa aming paglisan ay pinutulan nilá kami ng napakadaming kahoy-brazil9 upang ibigay sa amin. Mahigit-kumulang dalawang buwan na mula noong umulan sa lupaing iyon, at nang dumatíng kami sa naturang pantalan, nagkataon namang umulan, at kayâ sinabi nilá na dumatíng kami mula sa kalangitan at na kami ang tagapaghatid ng ulan. Madalîng baguhin ang mga táong iyon túngo sa pananampalataya kay Hesukristo.
Noong simula, inakala ng mga táong iyon na ang maliliit na bangka ay anak ng mga barko, at isinilang ng hulí ang mga ito nang ibinaba silá sa dagat mula sa mga barko, at noong nakahimpil silá katabi ng mga barko (tulad nang nakasanayan), naniwala siláng pinasusúso silá ng mga barko. Isang araw, isang magandang dalaga ang pumanhik sa punòng barko kung nasaan ako, upang makita lámang kung ano ang maihahandog ng pagkakataon. Hábang naroon at nag-aantay, nadatnan niya ang silid ng master, at nakakita ng isang pakòng mas mahabà sa daliri. Tuwang-tuwa at maayos niya itong pinulot at ipinasok sa pagitan ng mga labì ng kaniyang puki, at pagkayukong mababa ay kaagad-agad umalis, at nasaksihan namin ng kapitán-heneral ang naganap.
Ilang salita ng mga taga-Verzin:
para sa Millet: maiz
para sa Arina: hui
para sa Pamingwit na Kuwit: pinda para sa Kutsilyo: tacse
para sa Suklay: chigap
para sa Gunting: pirame
para sa Kampana: itanmaraca
Mabuti, mas mabuti: tum maragathum