28th of November, 1520

LIBRO II

SALIDA DEL ESTRECHO HASTA LA MUERTE DEL CAPITÁN MAGALLANES Y NUESTRA PARTIDA DE ZUBU

Miércoles 28 de noviembre, desembocamos por el Estrecho para entrar en el gran mar, al que dimos en seguida el nombre de Pacífico, y en el cual navegamos durante el espacio de tres meses y veinte días, sin probar ni un alimento fresco. El bizcocho que comíamos ya no era pan, sino un polvo mezclado de gusanos que habían devorado toda su sustancia, y que además tenía un hedor insoportable por hallarse impregnado de orines de rata. El agua que nos veíamos obligados a beber estaba igualmente podrida y hedionda. Para no morirnos de hambre, nos vimos aun obligados a comer pedazos de cuero de vaca con que se había forrado la gran verga para evitar que la madera destruyera las cuerdas. Este cuero, siempre expuesto al agua, al sol y a los vientos, estaba tan duro que era necesario sumergirlo durante cuatro o cinco días en el mar para ablandarlo un poco; para comerlo lo poníamos en seguida sobre las brasas. A menudo aun estábamos reducidos a alimentarnos de serrín, y hasta las ratas, tan repelentes para el hombre, habían llegado a ser un alimento tan delicado que se pagaba medio ducado por cada una.

Sin embargo, esto no era todo. Nuestra mayor desgracia era vernos atacados de una especie de enfermedad que hacía hincharse las encías hasta el extremo de sobrepasar los dientes en ambas mandíbulas, haciendo que los enfermos no pudiesen tomar ningún alimento. De éstos murieron diecinueve y entre ellos el gigante patagón y un brasilero que conducíamos con nosotros. Además de los muertos, teníamos veinticinco marineros enfermos que sufrían dolores en los brazos, en las piernas y en algunas otras partes del cuerpo, pero que al fin sanaron. Por lo que toca a mí, no puedo agradecer bastante a Dios que durante este tiempo y en medio de tantos enfermos no haya experimentado la menor dolencia.

Durante este lapso de tres meses y veinte días, recorrimos más o menos cuatro mil leguas en este mar, que llamamos Pacífico porque durante todo el curso de nuestra travesía no experimentamos tormenta alguna. T ampoco descubrimos durante este tiempo ninguna tierra, a excepción de dos islas desiertas, en las cuales no hallamos más que pájaros y árboles, y por esta razón las designamos con el nombre de islas Infortunadas. No encontramos fondo a lo largo de sus costas y sólo vimos algunos tiburones. Están a doscientas leguas la una de la otra, la primera por el grado quince de latitud meridional, y la segunda por el 9°. Según la estela de nuestra nave, que medíamos por medio de la cadena de popa, recomamos cada día de sesenta a setenta leguas; y si Dios y su Santa Madre no nos hubiesen favorecido con una navegación feliz, habríamos todos perecido de hambre en un mar tan dilatado. No pienso que nadie en el porvenir ha de querer emprender semejante viaje.

Si al salir del Estrecho hubiésemos querido seguir hacia el oeste, sobre el mismo paralelo, habríamos dado la vuelta al mundo, y, sin encontrar tierra alguna, habríamos regresado por el Cabo Deseado al de las Once Mil Vírgenes, estando los dos situados hacia el grado 52 de latitud meridional.

El polo Antártico no goza de las mismas constelaciones que el Ártico, viéndose en él dos grupos de pequeñas estrellas nebulosas que parecen nubecillas, a poca distancia uno de otro. En medio de estos grupos de pequeñas estrellas se descubren dos muy grandes y brillantes, cuyo movimiento es poco aparente; indican el polo Antártico. Aunque la aguja imantada declinaba un poco del norte verdadero, sin embargo se volvía siempre al polo Ártico, pero sin obrar con tanta fuerza como cuando se dirige a su propio polo. Cuando estuvimos en alta mar, el comandante en jefe indicó a todos los pilotos el punto a que debían ir, preguntándoles qué camino marcaban sobre sus cartas, y contestándole todos que seguían el que les tenía ordenado, les replicó que iban errados y que era preciso corregir la aguja, porque hallándose en el sur, no tenía tanta fuerza para buscar el verdadero norte como cuando estaba del lado del norte mismo. Hallándonos en el medio del mar, descubrimos hacia el oeste cinco estrellas muy brillantes colocadas exactamente en forma de cruz.

Navegamos entre el oeste y el noroeste cuarta de noroeste, hasta que llegamos bajo la línea equinoccial, a ciento veintidós grados de longitud de la línea de demarcación [se refiera a la línea que se marcó en el Tratado de Tordesillas, delimitando los derechos y posesiones españolas y portuguesas], que está a treinta grados al oeste del primer meridiano, y éste a tres grados al oeste de Cabo Verde.

En el curso de nuestra ruta costeamos dos islas muy elevadas, situada la una hacia el grado 20° de latitud meridional y la otra hacia el 15°: la primera se llama Cipango, y la segunda Sumbdit- Pradit.

Después que hubimos pasado la línea, navegamos entre el oeste y el noroeste cuarta oeste. En seguida corrimos doscientas leguas al oeste; después de lo cual cambiamos de nuevo de dirección, corriendo a cuarta de sudoeste, hasta que nos hallamos por el grado 13° de latitud septentrional. Esperábamos llegar por esta ruta al cabo de Gaticara, que los cosmógrafos han colocado en esta latitud; pero se han equivocado, porque este cabo se halla 12° más al norte. Sin embargo, es preciso disculparles este error, ya que no han visitado, como nosotros, estos parajes.

[41] Wednesday, 28 November 1520, we debouched from that strait, engulfing ourselves in the Pacific Sea. We were three months and twenty days without taking on any food or water. We ate biscuit, which was no longer biscuit, but [had been reduced to] fistfuls of powder swarming with worms, for they had eaten the better part (it stank strongly of rat urine); and we drank yellow water that had been putrid for many days, and we also ate some ox hides that covered the top of the main yard to prevent the yard from chafing the shrouds, and which had become exceedingly hard because of the sun, rain, and wind. We left them in the sea for four or five days, and then placed them for a few moments on top of the embers, and thus we ate them; and often we ate sawdust from boards. Rats were sold for one-half ducat apiece, if only one could get them. But worse than all the other misfortunes was the following: the gums of both the lower and upper teeth of some of our men swelled, so that they could not eat under any circumstances and therefore died. Nineteen men died from that sickness, as well as the giant together with an Indian from the country of Verzin; twenty-five or thirty men fell sick [during that time], in the arms, legs, or in some other place, so that only a few remained well. By the grace of God, I suffered no infirmity.

[42] We sailed about four thousand leagues during those three months and twenty days through an open stretch in that Pacific Sea . In truth it is very pacific, for during that time we did not suffer any storm, and we saw no land except two desert islets, where we found nothing but birds and trees. We called them the Unfortunate Islands; they are two hundred leagues apart. We found no anchorage, [but] saw many sharks near them. The first islet lies in fifteen degrees and the other in nine . Daily we made runs of fifty, sixty, or seventy leagues with the wind at the windward side or at the stern, and had not God and His blessed mother given us such good weather we would all have died of hunger in that exceedingly vast sea. In truth I believe no such voyage will ever be repeated.

[43] When we left that strait, if we had sailed continuously west- ward we would have circumnavigated the world without finding other land than the Cape of the Eleven Thousand Virgins, which is a cape of that strait on the Ocean Sea, straight east-west from Cape Deseado on the Pacific Sea, and both of those capes lie in a latitude of exactly fifty-two degrees toward the Antarctic Pole.

[44] The Antarctic Pole is not so starry as the Arctic. Many small stars clustered together are seen, which have the appearance of two clouds with little distance between them, and they are somewhat dim; in the midst of them are two large and not very luminous stars, which move only slightly: those two stars are the Antarctic Pole. Our loadstone, although it moved here and there, always pointed toward its own Arctic Pole, although it did not have so much strength as on its own side, and on that account when we were in that open expanse, the captain-general asked all the pilots: ‘Are you still sailing forward in the course that we laid down on the maps?’ All replied: ‘By your course exactly as laid down.’ He answered them that they were pointing wrongly, which was a fact, and that it would be fitting to adjust the compass, for it was not receiving so much force from its side. When we were in the midst of that open expanse, we saw a cross with five extremely bright stars straight toward the west, those stars being exactly placed in relation to one another.

[45] During those days we sailed between west and north-west and north-west by west, and north-west, until we reached the equinoctial line at the distance of 122 degrees from the line of demarcation. The line of demarcation is thirty degrees from the meridian, and the meridian is three degrees eastward from Cape Verde. We passed a short distance from two exceedingly rich islands while on that course, one in twenty degrees of the latitude of the Antarctic Pole, by name Cipangu, and the other in fifteen degrees, by name Sumbdit Pradit. After we had passed the equinoctial line we sailed west-north-west, and west by north, and then for two hundred leagues toward the west, changing our course to west by south until we reached thirteen degrees toward the Arctic Pole in order that we might approach nearer to the land of Cape Catigara, and that cape (begging the pardon of cosmographers, for they have not seen it) is not found where they thought it to be, but to the north in twelve degrees or thereabouts.

Araw ng Miyerkoles, 28 Nobyembe 1520 nang lumabas kami mula sa naturang kipot,at nilulon kami ng Dagat Pasipiko.Tatlong buwan at dalawampung araw na kami noong walang nakukuhang kahit anong sariwang pagkain. Kinain namin ang mga biskuwit na hindi na mga biskuwit, kung hindi pulbos ng mga biskuwit na umaapaw sa mga uod, sapagkat kinain na nilá ang mga ito. Matapang ang sangsang nitó ng ihi ng mga daga. Ininom namin ang dilaw na tubig na bulok na nang maraming araw. Kinain din namin ang ilang katad na balát ng ox na nagsisilbing bubong ng mainyard upang pigilan ang yarda sa pagkuskos sa mga shroud, at siyáng naging sobrang tigas dahil sa araw, ulan, at hangin. Ibinabad namin ang mga ito sa dagat nang apat o limang araw bago ipatong nang ilang sandali sa mga bága, at sakâ namin kakainin; at madalas naming kainin ang kúsot mula sa mga tabla. Ibinebenta ang mga daga sa halagang kalahating ducat bawat isa, at kahit ganoon na nga ay hindi pa rin namin silá makuha. Ngunit higit sa lahat, pinakamalalâ ang sumusunod. Namaga ang mga gilagid ng parehong ibaba at itaas na mga ngipin ng ilan sa mga tauhan namin, kung kayâ hindi silá makakain kahit anong pilit at pagkatapos ay namatay.12 Labinsiyam na laláki ang namatay sa naturang karamdaman, at ang higante kasáma ang Indian mula sa bayan ng Verzin. Dalawampu’t lima o tatlumpung laláki ang nagkasakit [sa panahong iyon], sa mga braso, binti, o ibáng bahagi, kung kayâ kaunti lámang ang nanatiling magalíng. Subalit hindi ako nagkasakit, sa biyaya ng Panginoon. Naglayag kami nang mahigit-kumulang apat na libong liga sa loob ng naturang tatlong buwan at dalawampung araw patawid sa kalawakan ng nasabing Dagat Pasipiko. Ang totoo, napakabanayad nitó, sapagkat hindi kami nakaranas ng sigwa sa loob ng panahong iyon. Wala kaming nakitang lupain maliban sa dalawang munting islang disyerto, kung saan wala kaming nadatnan kung hindi mga ibon at punò, kung kayâ tinawag namin ang mga itong Ysolle Infortunate, o ang mga Islang Hindi-Pinalad. May pagitan siláng dalawang daang liga. Wala kaming natagpuang maaaring daungan, [ngunit] may nakitang mga pating malápit sa mga ito. Matatagpuan ang unang munting isla sa labinlimang digri ng timog latitud, at ang kabila sa siyam. Araw-araw, sumulong kami ng limampu, animnapu, o pitumpung liga sa catena o likuran ng barko. Kung hindi kami biniyayaan ng magandang panahon ng Panginoon at ng kaniyang Mahal na Ina, namatay na kaming lahat sa gutom sa napakalawak na dagat na iyon. Naniniwala akong tunay na wala nang ganoong paglalakbay ang magagawa[ng muli].

Paglisan namin sa naturang kipot, kung tuloy-tuloy kaming naglayag pakanluran ay maiiikot na namin ang daigdig nang hindi nakatatagpo ng ibáng lupain maliban sa tangos ng Labing-isang Libong Birhen. Ang hulí ay isang tangos ng naturang kipot sa Karagatang Dagat, deretsong silangan at kanluran kasáma ng Tangos Deseado ng Dagat Pasipiko. Matatagpuan ang parehong tangos sa latitud na eksaktong limampu’t dalawang digri patúngong Polong Antarctico.

Hindi sintigib ng bituin ang Polong Antarctico kung ihahambing sa Arctico. Maraming maliliit na kumpol ng talà ang makikita, na kahawig ng dalawang ulap ng ulop. Kapiranggot lámang ang pagitan ng mga ito, at bahagya siláng madilim. Nása gitna nilá ang dalawang napakalaki at hindi ganoong kaliwanag na mga bituin, na bahagya lámang ang paggalaw. Ang dalawang bituing iyon ang Polong Antarctico. Kahit gumagalaw ito paroon at parito, laging nakaturo sa sarili nitóng Polong Arctico ang aming batubalani, ngunit hindi ito ganoon kalakas kaysa kapag nása sariling panig. Sa dahilang ito, noong naroon kami sa naturang kalawakan, tinanong ng kapitán-heneral ang lahat ng piloto kung lagi ba siláng naglalayag pasulong sa landas na nilatag namin sa mga mapa, at tumugon siláng lahat: “Eksakto sa pagkakalatag sa iyong landas.” Sinagot niya siláng nakaturo silá sa malîng direksiyon—na siyáng tunay—at kailangang isaayos ang karayom ng nabegasyon, sapagkat hindi ito nakatatanggap ng malakas na puwersa mula sa panig nitó. Noong naroon kami sa gitna ng naturang kalawakan, may nakita kaming krus ng limang napakaliwanag na mga bituin deretso patúngo sa kanluran, na eksakto ang pagkakalagay ng mga bituin sa bawat isa.

Sa mga araw na iyon, naglayag kami pakanluran hilagang-kanluran, hilagang-kanluran sa kanluran, at hilagang-kanluran, hanggang sa maratíng namin ang linyang equinoctial sa layong isandaan at dalawampu’t dalawang digri mula sa guhit ng demarkasyon. Tatlumpung digri mula sa meridian ang guhit ng demarkasyon, at tatlong digri pasilangan mula sa Capo Verde ang meridian. Hábang nása naturang landas, dumaan kami malápit sa dalawang napakayamang isla, isa sa dalawampung digri ng latitud ng Polong Antarctico, na may ngalang Cipangu, at ang kabila ay nása labinlimang digri, na may ngalang Sumbdit Pradit. Pagkatapos naming lagpasan ang linyang equinoctial naglayag kami pakanluran hilagang-kanluran, at kanluran sa hilaga, at pagkatapos ay dalawandaang liga pakanluran, at nagbago ng landas pakanluran sa timog hanggang sa maratíng namin ang labintatlong digri patúngong Polong Arctico upang maaari kaming mas makalapit sa lupain ng Tangos ng Gaticara. Hindi matatagpuan ang nasabing tangos (nang may paumanhin sa mga kosmograpo, sapagkat hindi pa nilá ito nakikita) kung saan ito kinukuro, at sa bagkus ay nása hilaga ng labindalawang digri o malápit doon.