El martes 12 de noviembre el rey hizo construir en un día un galpón para nuestras mercaderías, al cual llevamos todas las que habíamos destinado a hacer cambios, despachando a tres de los nuestros para que las cuidasen. He aquí cómo se fijó el valor de las mercaderías que contábamos dar a cambio de clavo. Por diez brazadas de paño rojo de buena calidad, se nos debía dar un bahar de clavo. El bahar tiene cuatro quintales y seis libras y cada quintal pesa cien libras. Por quince brazadas de paño de mediana calidad, un bahar, y otro tanto por quince hachas o por treinta y cinco tazas de vidrio.
Trocamos luego de esta manera todas nuestras mercaderías con el rey. Por diecisiete cathils de cinabrio o de mercurio, o por veintiséis brazadas de tela, un bahar, y si la tela era más fina, sólo dábamos veinticinco brazadas. Por ciento cincuenta cuchillos o cincuenta pares de tijeras, o cuarenta bonetes, o por diez brazadas de paño de buzerate, o por tres de sus timbales, o por un quintal de cobre, un bahar. Habríamos sacado un buen partido de los espejos, pero la mayor parte se quebró en el camino y el rey se apropió de casi todos los que habían llegado sanos. Una parte de nuestras mercaderías provenía de los juncos de que he hablado ya. Por este medio hemos hecho, sin duda, un negocio bien ventajoso, a pesar de que no hemos sacado toda la utilidad que hubiéramos podido esperar, a causa de que deseábamos apresurar a toda costa nuestro regreso a España.
Además del clavo, hacíamos todos los días una buena provisión de víveres, pues los indígenas llegaban a cada momento con sus barcas trayéndonos cabras, gallinas, cocos, plátanos y otros comestibles que nos daban por cosas de poco valor. Hicimos también una considerable provisión de cierta agua excesivamente caliente, pero que, puesta al aire, se ponía fría en el espacio de una hora. Preténdese que esto viene de que el agua nace de la montaña en que se crían las especias. En esto reconocimos la impostura de los portugueses que pretenden hacer creer que se carece enteramente de agua dulce en las islas Molucas, y que es necesario irla a buscar a países lejanos.
[146] On Tuesday, 12 November, the king had a house built for us for our merchandise in the city in one day. We carried almost all of our goods there, and left three of our men to guard them, and we immediately began to trade in the following manner: for ten cubits of red cloth of very good quality, they gave us one bahar of cloves, which is equivalent to four quintals and six pounds (one quintal is one hundred pounds); for fifteen cubits of cloth of not very good quality, one bahar; for fifteen hatchets, one bahar; for thirty-five glass drinking cups, one bahar (the king getting them all); for seventeen cathils of cinnabar, one bahar; for seventeen cathils of quicksilver, one bahar; for twenty-six cubits of linen, one bahar ; for twenty-five cubits of finer linen, one bahar; for 150 knives, one bahar; for fifty pairs of scissors, one bahar ; for forty caps, one bahar ; for ten pieces of Gujarat cloth, one bahar; for three of those gongs of theirs, two bahars; for one quintal of bronze, one bahar. All the mirrors were broken, and the few good ones the king wished for himself. Many of those things [that we traded] were from those junks we had captured. Our haste to return to Spain made us dispose of our merchandise at better bargains [to the natives] than we should have done. Daily so many boatloads of goats, fowls, figs [bananas], coconuts, and other kinds of food were brought to the ships that we were amazed.
[147] We supplied the ships with good water, which issues forth hot [from the ground], but if it stands for the space of an hour outside its spring, it becomes very cold. The reason therefore being that it comes from the mountain of cloves, which is quite the opposite from the assertion made in Spain that it is necessary to carry water to Molucca from distant parts.
Noong araw ng Martes, ikalabindalawa ng Nobyembre, pinagawan kami ng hari ng isang bahay sa lungsod para sa mga kalakal namin. Dinalá namin doon ang halos lahat ng mga kalakal namin, at nag-iwan ng tatlo sa aming mga tauhan upang bantayan ang mga ito. Kaagad kaming nagsimulang makipagkalakal sa ganitong paraan. Para sa 10 dipa ng pulang tela ng napakataas na kalidad, binigyan nilá kami ng isang bahar ng mga klabo, na katumbas ng apat na quintal at anim na pound; para sa labinlimang dipa ng telang hindi ganoon kataas ang kalidad, isang quintal at isandaang pound; para sa labinlimang palathaw, isang bahar; para sa tatlumpu at limang salaming baso, isang bahar (kinuha ng hari ang lahat ng ito); para sa labimpitong cathil ng cinnabar, isang bahar; para sa pitóng cathil ng asoge, isang bahar; para sa dalawampu at anim na dipa ng linen, isang bahar; para sa dalawampu at limang dipa ng mas pinong linen, isang bahar; para sa isangdaan at limampung kutsilyo, isang bahar; para sa limampung pares ng gunting, isang bahar; para sa apatnapung kupya, isang bahar; para sa 10 piraso ng telang Guzerat, isang bahar; para sa tatlo ng mga gong niláng iyon, dalawang bahar; para sa isang quinta ng tanso, isang bahar. Basag ang [halos] lahat ng mga salamin, at ninais ng hari para sa kaniyang sarili ang iilang natiráng maayos. Nagmula sa mga nabanggit nang junk na nadakip namin ang marami sa mga naturang bagay [na ikinalakal namin]. Sa pagmamadalî naming makabalik sa España, dinespatsa namin ang aming kalakal sa mas murang halaga [sa mga katutubo] kaysa dapat naming ginawa. Ikinagulat namin ang araw-araw na pagpasok sa mga barko ng ilang bangkang halaga ng kambing, manok, bunga, buko, at ibá pang uri ng pagkain. Tinustusan namin ang mga barko ng mainam na tubig, na bumubukal na mainit [mula sa lupa], ngunit kapag naiwan sa labas ng bukal nitó sa loob ng isang oras ay nagiging napakalamig, sapagkat nagmumula ito mula sa bundok ng mga klabo. Tiyak itong salungat sa paggigiit sa España na kailangang dalhin ang tubig sa Maluco mula sa malalayong lugar.