25th of January, 1522

El sábado 25 de enero partimos de la isla de Mallúa, y habiendo avanzado cinco leguas al sud sudoeste, llegamos a otra bastante grande, llamada Timor, donde fui a tierra enteramente solo para obtener del jefe de la aldea, llamada Amaban, que nos suministrase algunos víveres. Me ofreció búfalos, cerdos y cabras; pero cuando se trató de determinar las mercaderías que quería a cambio, no pudimos entendemos, porque pretendía mucho y nosotros teníamos poco que darle. Tomamos entonces el partido de retener a bordo al jefe de otra isla, llamado Balibo, que había venido con su hijo a visitarnos. Le dijimos que si quería recobrar su libertad, podía suministramos seis búfalos, diez cerdos y otras tantas cabras. Este hombre, que temía que le matásemos, dio orden para que en el acto nos trajesen todo lo que acabábamos de pedirle, y como no tenía más que cinco cabras y dos cerdos, nos dio siete búfalos en lugar de seis. Hecho esto, le despachamos a tierra bastante satisfecho de nosotros, porque, junto con volverle la libertad, le hicimos un presente de telas, de un género de la India de seda y de algodón, hachas, cuchillos indianos y europeos y espejos.

El jefe de Amaban, con quien había estado antes, sólo tenía a su servicio mujeres, que andaban desnudas como las de las otras islas. Llevan en las orejas pequeños anillos de oro, a los cuales atan algunos copos de seda, y en los brazos varios brazaletes de oro y de latón, que a menudo les cubren hasta el codo. Los hombres andan también desnudos; pero llevan el cuello adornado con placas redondas de oro, y sujetan sus cabellos por medio de peines de cañas, adornados de anillos de oro. Algunos, en lugar de anillos de oro, llevan en las orejas el gollete de una calabaza seca.

Sólo en esta isla se encuentra el sándalo blanco, y hay también en ella, como decíamos, búfalos, cerdos y cabras, gallinas y loros de diferentes colores. Se dan igualmente el arroz, plátanos, jengibre, la caña de azúcar, naranjas, limones, almendras, frijoles y cera.

Fondeamos cerca de la parte de la isla en que había algunas aldeas habitadas por los jefes, pues las de los cuatro hermanos, que son los reyes, se hallaban en otro sitio.

Estas aldeas se llaman Oibich, Lichsana, Suai y Cabanaza. La primera es la más notable. Se nos dijo que en una montaña cerca de Cabanaza se encuentra bastante oro, con cuyas pepitas los indígenas compran todo lo que necesitan. Aquí es donde los de Malaca y Java vienen en busca de sándalo y de la cera, y aun mientras nosotros estábamos ahí, encontramos un junco que había llegado de Luzón con ese objeto.

Estos pueblos son gentiles. Nos dijeron que cuando van a cortar el sándalo, el demonio se les aparece bajo diferentes formas, preguntándoles con mucha política si necesitan alguna cosa; mas, a pesar de tal deferencia, su aparición les produce tanto miedo que quedan enfermos durante algunos días. Cortan el sándalo en ciertas fases de la luna, pues en cualquier otro tiempo no resultaría bueno. Las mercaderías más adecuadas para cambiar por sándalo son el paño rojo, telas, hachas, clavos y hierro.

La isla está totalmente habitada; se extiende bastante de este a oeste, pero es muy estrecha de norte a sur. Su latitud meridional es de 10°, y su longitud de la línea de demarcación de 174° 30′.

En todas las islas del archipiélago que habíamos visitado, reina la enfermedad del Santo Job [venérea], y aquí mucho más que en ninguna parte, donde la llaman for franchi, esto es, enfermedad portuguesa.

Se nos dijo que a distancia de un día de camino hacia el oeste noroeste de Timor, existe una isla llamada Ende, donde se halla en abundancia la canela. Sus habitantes son gentiles y no tienen rey. Cerca de allí se extiende una cadena de islas hasta Java mayor y el cabo de Malaca. He aquí sus nombres: Ende, Tonabutón, Crenochile, Birmacore, Azanarán, Main, Zuvaba, Lumboch, Chorum y Java mayor, que los habitantes no llaman Java sino Jaoa.

Las aldeas más grandes del país se hallan en las islas de Java, y la principal se llama Magepaher, cuyo rey, cuando vivía, era reputado como el monarca más grande de las islas que se encuentran en estos parajes. Se llama raja Patiunus Sunda. Se cosecha aquí mucha pimienta. Las otras islas son Dahadama, Gaguiamada, Minutarangam, Ciparafidáin, Zuvancressi y Cirubaia. A media legua de Java mayor están las islas de Bali, dichas la pequeña Java, y Madura: estas dos últimas son del mismo tamaño.

Se nos dijo que en Java había la costumbre de quemar los cuerpos de las personas notables que fallecen, y que la mujer a quien el difunto ha amado más está destinada a morir quemada en la misma hoguera. Adornada de guirnaldas de flores, se hace conducir por cuatro hombres en una silla por toda la ciudad, consolando a sus parientes que lloran su próxima muerte, y con aire tranquilo y sereno, les dice: «esta tarde voy a comer con mi marido, y en la noche me acostaré con él». Llegada a la pira, los consuela de nuevo con los mismos discursos y se arroja a las llamas, que la devoran. Si se negase a ello, no se la miraría más como mujer honrada ni como buena esposa.

Nuestro viejo piloto nos refirió una costumbre aún más extraña. Nos dijo que cuando los jóvenes están enamorados de alguna mujer y buscan sus favores, se atan pequeños cascabeles entre el glande y el prepucio, y así van a pasar por las ventanas de su amada, a la cual incitan con el sonido de los cascabeles. Ésta exige que dejen los cascabeles en su sitio.

Nos contaron también que en una isla llamada Ocoloro, más acá de Java, no hay sino mujeres, que son fecundadas por el viento. Si les nace un hijo, le matan en el acto, y si es hija, la crían; y si algún hombre se atreve a visitar la isla, le matan.

Nos refirieron todavía otras historietas. Al norte de Java Mayor, en el golfo de la China, que los antiguos llamaban Sinus Magnus, hay, dicen, un árbol muy grande llamado camponganghi, donde se posan ciertas aves llamadas garuda, tan grandes y tan fuertes que levantan a un búfalo y aun un elefante, y le llevan volando al sitio en que está el árbol, que nombran puzathaer. El fruto del árbol, que denominan buapanganghi, es más grande que una sandía. Los moros de Burné nos dijeron haber visto dos de estos pájaros que su soberano había recibido del reino de Siam. No es posible aproximarse a este árbol a causa de los torbellinos que allí forma el mar hasta la distancia de tres a cuatro leguas. Nos añadieron que todo lo relativo a este árbol se sabía del modo siguiente: que un junco fue transportado por estos torbellinos hasta cerca del árbol y allí naufragó; que todos los hombres perecieron, a excepción de un niño pequeño que se salvó milagrosamente en una tabla; y que hallándose cerca del árbol, subió a él y se ocultó debajo del ala de uno de estos grandes pájaros, sin ser notado. Al día siguiente, el pájaro vino a tierra para coger un búfalo, y entonces el niño salió de debajo del ala y huyó. Por este medio fue cómo se supo la historia de estos pájaros y de dónde provenían los grandes frutos que se encontraban tan frecuentemente en el mar.

El cabo de Malaca está hacia 1° 30′ de latitud sur. Al este de este cabo hay varias aldeas y ciudades, cuyos nombres son: Cingapola, que se halla en el mismo cabo, Pahán, Calantán, Patani, Bradlini, Benán, Lagón, Cheregigharán, Trombón, Jorán, Ciu, Brabri, Banga, Judía (residencia del rey de Siam, llamado Siri Zacabedera,) Jandibuna, Laún y Longanpifa. Todas estas ciudades están edificadas como las nuestras y sujetas al rey de Siam.

Se nos dijo que a las orillas de un río de este reino viven ciertas aves grandes que sólo se alimentan de cadáveres, sin que los coman antes de que algún pájaro les haya primeramente devorado el corazón.

Más allá de Siam se encuentra Camoguía, cuyo rey se llama Saret Zarabedera; en seguida Chiempa, gobernada por el raja Brahami Martu. En este país es donde crece el ruibarbo, que lo hallan de la manera siguiente: veinte a veinticinco hombres se van junto a los bosques, donde pasan la noche sobre los árboles para ponerse a cubierto de los leones y otras bestias feroces y a la vez para sentir mejor el olor del ruibarbo, que les lleva el viento. Por la mañana se van al sitio de donde provenía el olor y buscan ahí el ruibarbo hasta que lo encuentran.

El ruibarbo es la madera podrida de un gran árbol, que adquiere su olor en su misma putrefacción: la parte mejor del árbol es la raíz, pero, sin embargo, el tronco, que llaman cálamo, posee la misma virtud medicinal.

Viene en seguida el reino de Cocchi, cuyo rey se llama Siri Bummipala.

Se encuentra después la Gran China, cuyo monarca es el más poderoso príncipe de la tierra: su nombre es raja Santoa. Setenta reyes coronados se hallan bajo su dependencia, y cada uno de estos reyes, a su vez, tiene diez o quince que le obedecen. El puerto de este reino se llama Guantán, y entre sus numerosas ciudades, las dos principales son: Ganquín y Comlaha, esta última residencia del rey. Cerca de su palacio, en las cuatro fachadas, que miran a los cuatro puntos cardinales, viven cuatro ministros, cada uno encargado de dar audiencia a todas las personas que vienen de la dirección en que se hallan.

Todos los reyes y señores de la India mayor y superior, deben tener como señal de dependencia, en medio de las plazas, la estatua en mármol de un animal más fuerte que el león, llamado chinga, que se ve también grabado en el real sello; y todos los que quieren entrar a su puerto están obligados a tener en su navío la misma figura en marfil o en cera. Si alguno entre los señores de su reino rehúsa obedecerle, le hace desollar, y su piel, seca al sol, salada y rellena, se la coloca en un sitio prominente de la plaza, con la cabeza baja y las manos atadas sobre aquélla, en actitud de hacer fongu, esto es, la reverencia al rey. Este no está visible para nadie, y cuando quiere ver a sus súbditos, se hace conducir sobre un pavo real, hecho con mucho arte y ricamente adornado, y acompañado de seis mujeres, vestidas enteramente como él, de modo que no se le puede distinguir de ellas. Se coloca en seguida dentro de la figura de la serpiente llamada noga, soberbiamente decorada, que tiene un cristal en el pecho, por el cual el rey ve todo, sin ser visto. Se casa con sus hermanas para que la sangre real no se mezcle con la de sus súbditos. Su palacio está rodeado de siete murallas, y en cada recinto hay diez mil hombres de guardia, que se relevan cada doce horas. En la primera, hay un hombre con una gran fusta en la mano; en la segunda, un perro; en la tercera, otro hombre con una porra de hierro; en la cuarta, otro armado con un arco y flechas; en la quinta, otro armado con una lanza; en la sexta, un león; y en la séptima, dos elefantes blancos. El palacio tiene setenta y nueve salas, en las cuales se ven siempre mujeres para el servicio del rey, y antorchas que arden continuamente. Para circundar el palacio, se necesita, por lo menos, un día. En el extremo del palacio hay cuatro salas donde los ministros van a hablar al rey. Las paredes, la bóveda y aun el pavimento de una de estas salas están adornados con bronce; en la segunda, estos adornos son de plata; en la tercera, de oro; en la cuarta, de perlas y de piedras preciosas. En estas salas se coloca el oro y todas las otras riquezas que se llevan como tributo al rey.

No he presenciado nada de todo lo que acabo de contar y escribo estos detalles simplemente por la relación de un moro que me aseguró haber visto todo eso.

Los chinos son blancos, andan vestidos y tienen como nosotros mesas para comer. Se ven también en aquel país cruces, pero ignoro el uso que hagan de ellas.

El almizcle viene de la China y el animal que lo produce es una especie de gato, semejante a la algalia, que sólo se alimenta de una madera dulce, del grosor del dedo, llamada chamara. Para extraer de este animal el almizcle, le ponen una sanguijuela, y cuando se ve que está bien llena de sangre, la revientan y recogen aquélla en un plato para hacerla secarse al sol, durante tres o cuatro días, que es el modo como se perfecciona. Todo el que conserva uno de estos animales debe pagar un tributo. Los granos de almizcle que se llevan a Europa son sólo pequeños pedazos de carne de cabrito, empapados en el verdadero almizcle. La sangre se halla algunas veces en cuajarones, pero se purifica con facilidad. El gato que produce el almizcle se llama castor, y la sanguijuela lleva el nombre de unta.

Siguiendo las costas de la China, se encuentran varios pueblos, a saber: los Chensis, que habitan las islas donde se pescan las perlas y donde hay también canela. Los Lechiis habitan la tierra firme vecina a estas islas. La entrada de su puerto está atravesada por un gran monte, lo que hace necesario desarbolar los juncos y navíos que quieran entrar. El rey de este país se llama Moni, y aunque obedece al de la China, tiene veintitrés reyes bajo su obediencia. Su capital es Baranacé, y aquí es donde se encuentra el Catay Oriental.

Han es una isla alta y fría, donde hay cobre, plata y seda: raja Zotru es el soberano. Mili, Jaula y Gnio son tres países muy fríos situados en el continente. Friangola y Frianga son dos islas de donde se saca cobre, plata, perlas y seda. Bassi es una tierra baja también sobre el continente. Sumbdit-Pradit es una isla muy rica de oro, donde los hombres llevan un anillo grueso de este metal en el tobillo. Las montañas vecinas están habitadas por pueblos que matan a sus padres cuando llegan a cierta edad para evitarles los achaques de la vejez. Todas las naciones de que acabamos de hablar son gentiles.

190] On Saturday, 25 January 1522, we left the island of Malua, and on Sunday, the twenty-sixth, we reached a large island418 that lies five leagues to the south-south-west of Malua. I went ashore alone to speak to the chief of a city called Amabau to ask him to furnish us with food. He told me that he would give us buffaloes, swine, and goats, but we could not come to terms because he asked many things for one buffalo . Inasmuch as we had but few things, and hunger was constraining us, we retained in the ship a chief and his son from another village called Balibo; he, for fear lest we kill him, immediately gave us six buffaloes, five goats, and two swine, and to complete the number of ten swine and ten goats [which we had demanded], they gave us one [additional] buffalo, for thus we had placed the condition [of their ransom]. Then we sent them ashore very well pleased with linen, Indian cloth of silk and cot- ton, hatchets, Indian knives, scissors, mirrors, and knives.

[191] That chief to whom I went to talk had only women to serve him. All the women go naked like the other women [of the islands], and in their ears they wear small earrings of gold, with silk tassels hanging from them; on their arms they wear many gold and brass armlets as far as the elbow. The men go as the women, except that they fasten certain gold articles, round like a trencher, about their necks, and wear bamboo combs adorned with gold rings in their hair; some of them wear the necks of dried gourds in their ears in place of gold rings.

[192] In that island is found white sandalwood (and nowhere else), ginger, buffaloes, swine, goats, fowls, rice, figs [bananas], sugar cane, oranges, lemons, wax, almonds, beans, and other things, and parrots of various colours. On the other side of the island are four brothers, who are the kings of that island. Where we were, there were towns and some of their chiefs . The names of the four settlements of the kings are as follows: Oibich, Lichsana, Suai, and Cabanaza. Oibich is the largest. There is a quantity of gold found in a mountain in Cabanaza, according to the report given us, and its inhabitants make all their purchases with little bits of gold. All the sandalwood and wax that is traded by the inhabitants of Java and Malacca is traded for in that region: there we found a junk from Luzon, which had come there to trade in sandalwood.

Those people are heathens, and when they go to cut the sandalwood, the devil (according to what they told us) appears to them in various forms, and tells them that if they need anything they should ask him for it; as a result of that apparition, they become ill for some days.

The sandalwood is cut at a certain time of the moon, for otherwise it would not be good . The merchandise valued in exchange for sandalwood there is red cloth, linen, hatchets, iron, and nails.

[193] That island is inhabited in all parts, and extends for a long distance east and west, but is not very broad north and south; it lies in a latitude of ten degrees toward the Antarctic Pole, and in a longi- tude of 174 and one-half degrees from the line of demarcation, and is called Timor. The disease of St Job was to be found in all of the islands that we encountered in that archipelago, but more in that place than in others; it is called for franchi, that is to say, ‘the Portuguese disease’.

[Chart XXIII appears here in original.]

[194] A day’s journey from there toward the west-north-west, we were told that we would find an island where quantities of cinnamon grow, by name Ende (its inhabitants are heathens and have no king), and that there are also many islands in the same course, one following the other, as far as Java Major and the Cape of Malacca, and the names of those islands are as follows: Ende, Tanabutun, Crevochile, Bimacore, Aranaran, Main, Sumbava, Lomboch, Chorum, and Java Major (those inhabitants do not Call it Java but Jaoa). The largest cities are located in Java, and are as follows: Majapahit (when its king was alive, he was the most powerful in all those islands, and his name was Rajah Pati (DYunus); Sunda, where considerable pepper grows; Daha; Demak; Gaghiamada; Minutaranghan; Japara; Sedan; Tuban; Gresik; Surubaya; and Bali. Also, we were told that Java Minor is the island of Madura, and is located near to Java Major, [being only] one-half league away .

[Chart depicting ‘Laut chidol, that is, the Great sea’ (XXIII)]

[195] We were told also that when one of the chief men of Java dies, his body is burned. His principal wife adorns herself with garlands of flowers and has herself carried on a chair through the entire village by three or four men, and, smiling and consoling her relatives, who are weeping, she says: ‘Do not weep, for I am going to sup with my dear husband this evening, and to sleep with him this night.’ Then she is carried to the fire where her husband is being burned, and, turning toward her relatives and again consoling them, she throws herself into the fire where her husband is being burned, and if she did not do this, she would not be considered an honourable woman or a true wife to her dead husband. When the young men of Java are in love with any gentlewoman, they fasten certain little bells between their penis and the foreskin, go beneath their sweetheart’s window, and, making a pretence of urinating and shaking their penis, they make the little bells ring and continue to ring them until their sweetheart hears the sound; the sweetheart descends immediately, and they take their pleasure, always with those little bells, for their women take great pleasure in hearing those bells ring inside. Those bells are covered, and the more they are covered the louder they sound.

Our oldest pilot told us that in an island called Ocoloro, which lies below Java Major, there are only women, and that they become pregnant from the wind, and when they give birth, if the offspring is a male, they kill it, but if it is a female they rear it; if men go to that island, they kill them if they can.

[196] They also told us that a very huge tree is found below Java Major toward the north, in the gulf of China (which the ancients call Sinus Magnus), in which live birds called garuda, which are so large that they carry a buffalo or an elephant to the place of that tree called puzathaer, and the tree is called caiu pauganghi, and its fruit bua pauganghi: the latter is larger than a cucumber. The Moors of Borneo whom we had in our ship told us that they had seen them, for their king had had two of them sent to him from the kingdom of Siam. No junk or other boat can approach to within three or four leagues of the place of the tree, because of the great whirlpools in the water round about it. The first time that anything was learned of that tree was [from] a junk that was driven by the winds into the whirlpool and beaten to pieces. The entire crew was drowned except a little boy, who, hanging on to a plank, was miraculously driven near that tree, and he climbed up into the tree without being aware of it, where he placed himself under the wing of one of those birds. The next day, the bird having gone ashore and having seized a buffalo, the boy came out from under the wing as best he could. The story was learned from him, and then the people nearby knew that the fruit they found in the sea came from that tree.

[197] The Cape of Malacca lies in one and one-half degrees toward the Antarctic Pole. Along the coast east of that cape are many villages and cities, and the names of some of them are as follows: Singapore, which is located on the cape; Panhang, Calantan, Pattani, Bradlun, Benan, Lagon, Khiri Khan, Chumpon, Pranburi, Cui, Rat Buri, Bangha, Iudia (which is the city where the king of Siam, by name Siri Zacabedera, lives), Iandibum, Lanu, and Langhonpifa Those cities are built like ours, and are subject to the king of Siam. On the shores of the rivers of that kingdom of Siam live, as we were told, large birds that will not eat of any dead animal that may have been carried there, unless another bird comes first to eat its heart, after which they eat it. Next to Siam is found Camogia (whose king is called Saret Zacabedera), then Chiempa (whose king is Rajah Brahaun Maitri).

Rhubarb, collected in the following manner, grows there: twenty or twenty-five men assemble and go together into the forests. Upon the approach of night, they climb trees, both to see whether they can catch the scent of the rhubarb, and also for fear of the lions, elephants, and other wild beasts; the wind bears to them the odour of the rhubarb from the direction in which it is to be found. When morning dawns they go in that direction from which the wind has come, and seek the rhubarb until they find it. The rhubarb is a large rotten tree; and unless it has become rotten, it gives off no odour. The best part of that tree is the root, although the wood is also rhubarb, which is called calama. Next is found Cochi (whose king is called Rajah Seribumnipala).

[198] After that country is found Great China, whose king, the greatest in all the world, is called Santhoa Rajah, and has seventy crowned kings subject to himself, and some of the latter have ten or fifteen kings subject to them. His port is called Guantau; among the multitude of other cities, there are two principal ones called Namchin and Comlaha where the above king lives. He keeps four of his principal men near his palace, one toward the west, one toward the east, one toward the south, and one toward the north. Each one of those four men gives audience only to those who come from his own quarter. All the kings and lords of greater and upper India obey that king; and in token that they are his true vassals, each one has an animal that is stronger than a lion, and called chinga, carved in marble in the middle of his square. That chinga is the seal of the said king of China, and all those who go to China must have that animal carved in wax [or] on an elephant’s tooth, for otherwise they would not be allowed to enter his harbour.

When any lord is disobedient to that king, he is ordered to be flayed, and his skin dried in the sun and salted, and then the skin is stuffed with straw or other substance, and placed head downward in a prominent place in the square, with the hands clasped above the head, so that he may be seen then to be performing zonghu, that is, obeisance.

That king never allows himself to be seen by anyone, and when he wishes to see his people, he rides about the palace on a skilfully made peacock, a most elegant contrivance, accompanied by six of his prin- cipal women clad like himself; after which he enters a serpent called nagha, which is as rich a thing as can be seen and is kept in the greatest court of the palace. The king and the women enter it so that he may not be recognized among his women. He looks at his people through a large glass that is in the breast of the serpent; he and the women can be seen, but one cannot tell which is the king. The latter is married to his sisters, so that the blood royal may not be mixed with others.

Near his palace are seven encircling walls, and in each of those circular places are stationed ten thousand men for the guard of the pal- ace [who remain there] until a bell rings. Then ten thousand other men come for each circular space; they are changed in this manner each day and each night.

Each circle of the wall has a gate: at the first stands a man with a large hook in his hand, called satu horan with satu bagan; in the second, a dog, called satu hain; in the third, a man with an iron mace, called satu horan with pocum bicin; in the fourth, a man with a bow in his hand, called satu horan with anac panan; in the fifth, a man with a spear, called satu horan with tumach; in the sixth, a lion, called satu horimau; in the seventh, two white elephants, called two gagia pute.

That palace has seventy-nine halls that contain only women who serve the king, and torches are always kept lighted. It takes an entire day to visit the palace. In the upper part of it are four halls, where the principal men go sometimes to speak to the king: one is ornamented with copper, both below and above; one all with silver; one all with gold; and the fourth with pearls and precious gems. When the king’s vassals take him gold or any other precious things as tribute, they are placed in those halls, and they say: ‘Let this be for the honour and glory of our Santhoa Rajah.’ All the above and many other things were told us by a Moor who said that he had seen them.

[199] The inhabitants of China are white and wear clothes, and they eat at tables as we do; they have the cross, but it is not known for what purpose. Musk is produced in that country of China: its animal is a cat like the civet cat, and it eats nothing except a sweet wood as thick as the finger called chamaru. When the Chinese wish to make the musk, they attach a leech to the cat, which they leave fastened there, until it is well distended with blood; then they squeeze the leech out into a dish and put the blood in the sun for four or five days. After that they sprinkle it with urine, and as often as they do that they place it in the sun, and thus it becomes perfect musk. Whoever owns one of those animals has to pay a certain sum to the king. Those grains that seem to be grains of musk are of kid’s flesh crushed with a little musk. The real musk is of the aforesaid blood, and if the blood turns into grains, it evaporates. The musk and the cat are called castori and the leech lintha.

[200] Many peoples are to be found as one follows the coast of that country of China, which are as follows: the Chienchii inhabit islands where pearls and cinnamon grow; the Lechii live on the mainland (above their port stretches a mountain, so that all the junks and ships which desire to enter that port must unstep their masts). The king on the mainland [is called] Moni: he has twenty kings under him and is subordinate to the king of China; his city is called Baranaci; the great Oriental Cataio (Cathay) is located there. Han [is] a cold, lofty island where copper, silver, pearls, and silk are produced, whose king is called Rajah Zotru. The king of Miliaula is called Rajah Chetisirimiga. The king of Guio is Rajah Sudacali. All three of the above places are cold and are located on the mainland. Trengganu and Tringano [are] two islands where pearls, copper, silver, and silk are produced, and whose king is Rajah Rrom. Bassi Bassa [is] on the mainland. Then [follow] two islands, Sumbdit and Pradit, which are very rich in gold, and whose inhabitants wear a large gold ring around their legs at the ankle. On the mainland, near that point, lives a race of men in some mountains who kill their fathers and mothers as age comes on, so that they may suffer no more pain. All the peoples of those places are heathens.

Noong araw ng Sabado, 25 Enero 1522, nilisan namin ang isla ng Malua. Pagka-Linggo, ang ikadalawampu’t anim, naratíng namin ang isang malaking islang matatagpuan sa limang liga sa timog timog-kanluran ng Malua. Mag- isa akong pumanaog sa baybay upang kausapin ang pinunò ng isang lungsod na tinatawag na Amaban para hingan siyáng tustusan kami ng pagkain. Sinabi niya sa aking bibigyan niya kami ng mga kalabaw, baboy, at kambing, ngunit hindi kami magkasundo dahil kayrami niyang hininging bagay para sa isang kalabaw. Sapagkat kaunti lámang ang mga bagay na mayroon kami, at ginigipit kami ng gútom, pinanatili namin sa barko ang isang pinunò at kaniyang laláking anak mula sa isa pang pamayanang tinatawag na Balibo. Sa kaniyang tákot na paslangin namin siyá, kaagad niya kaming binigyan ng anim na kalabaw, limang kambing, at dalawang baboy; at upang makompleto ang bílang na sampung baboy at sampung kambing [na hiningi namin], binigyan niya kami ng isang [karagdagang] kalabaw. Sa ganitong paraan namin ipinataw ang kondisyon [ng kaniláng pagtubos]. Pagkatapos ay pinadalá namin siláng napakasaya sa dalampasigan na may daláng linen, tela mula India na gawa sa seda at bulak, mga palathaw, kutsilyo mula India, gunting, salamin, at sundang. Pawang mga babae lámang ang mga tagasilbi ng naturang pinunòng pinuntahan ko upang kausapin. Hubo’t hubad lahat ng babae tulad ng ibáng kababaihan [ng ibáng mga isla]. Nagsusuot silá sa tainga ng maliliit na gintong hikaw, na may mga palawit na yarì sa sedang borlas. Nagsusuot silá sa braso ng maraming ginto at mga tansong galáng hanggang sa siko. Parehas ding manamit sa mga babae ang mga laláki, maliban sa paglalagay nilá ng ilang ginintuang bagay, bilog tulad ng isang trencher, palibot sa kaniláng mga leeg, at nagsusuot sa kaniláng buhok ng mga kawayang suklay na ginanykan ng mga bulawang singsing. Nagsusuot ang ilan sa kanilá ng mga leeg ng mga pinatuyong gourd sa kaniláng tainga kapalit ng mga bulawang singsing.

Matatagpuan lámang sa islang iyon at walang ibáng lugar ang puting apalit. [Mayroon ding] luya, mga kalabaw, baboy, kambing, manok, palay, bunga, tubó, kahel, lemon, pagkit, almondres, abitsuwelas, at ibá pang bagay, at mga loro ng ibá’t ibáng kulay. Sa kabilâng panig ng isa, mayroong apat na laláking magkakapatid na mga hari ng nasabing isla. Mayroong mga lungsod at ilan sa mga pinunò nilá kung nasaan kami. Narito ang mga pangalan ng apat na pamayanan ng mga hari: Oibich, Lichsana, Suai, at Cabanaza. Pinakamalaki ang Oibich. Mayroong bulawang matatagpuan sa isang bundok sa Cabanaza, ayon sa isang ulat na ibinigay sa amin, at ginagawa ng mga mamamayan nitó ang lahat ng pamimilí nilá gámit ang mumunting piraso ng ginto. Lahat ng apalit at pagkit na ikinakalakal ng mga mamamayan ng Java at Malaca ay nakakalakal nilá mula sa rehiyong iyon. Nakatagpo kami doon ng isang junk mula Luzon, na pumunta doon upang makipagkalakal ng apalit. Mga pagano ang mga táong iyon. Kapag puputol silá ng apalit, magpapakita sa kanilá sa ibá’t ibáng anyo ang demonyo (ayon sa nasabi sa amin), at sinasabihan silá na kung may kailangan silá ay dapat nilá itong hingin sa kaniya. Nagkakasakit silá nang ilang araw dulot ng aparisyong ito. Pinuputol ang apalit sa isang panahon ng buwan, dahil kung hindi ay hindi ito magiging mainam. Ang mga kalakal na pinahahalagahan doon bílang kapalit ng apalit ay pulang tela, linen, palathaw, bakal, at mga pakò. May nakatirá sa lahat ng bahagi ng islang iyon, at mahabà ito pasilangan at pakanluran, ngunit hindi ito kalaparan sa hilaga at timog. Matatagpuan ito sa latitud na sampung digri patúngong Polong Antarctico, at sa longhitud na isandaan at pitumpu at apat at kalahating digri mula sa guhit ng demarkasyon, at tinatawag na Timor. Matatagpuan sa lahat ng islang naengkuwentro namin sa kapuluang iyon ang Sakit ni San Job, subalit mas malalâ sa lugar na iyon kaysa ibá. Tinatawag itong foi franchi, ibig sabihin, “sakit ng Portuges.”

Isang araw na paglalakbay mula doon patúngong kanlurang hilagang- kanluran, nasabi sa aming matatagpuan namin ang isang isla kung saan tumutubo ang maraming sinamomo, at may pangalang Ende. Mga pagano ang mga mamamayan nitó, at wala siláng hari. [Nasabi sa aming] mayroon ding maraming isla sa parehong landas, magkakasunod-sunod, sinlayo ng Java Major at tangos ng Malaca. Narito ang mga pangalan ng mga naturang isla: Ende, Tanabutun, Creuo, Chile, Bimacore, Aranaran, Mani, Zumbaua, Lomboch, Chorum; at Java Major. Hindi ito tinatawag na Java ng mga mamamayan nitó kung hindi Jaoa. Matatagpuan ang pinakamalalakíng lungsod sa Java, at narito silá: Magepaher (noong buháy pa ang hari nitó, siyá ang pinakamakapangyarihan sa lahat ng islang iyon, at Raia Patiunus ang pangalan niya); Sunda, kung saan tumutubo ang marami-raming paminta; Daha; Dama; Gagiamada; Minutaranghan; Cipara; Sidaiu; Tuban; Cressi; Cirubaia; at Balli. [Nasabi din sa aming] ang Java Minor ay ang isla ng Madura, at matatagpuan malápit sa Java Major, sa layong kalahating-liga [lámang]. Nasabi din sa aming sinusunog ang katawan ng isa sa mga punòng laláki ng Java Major kapag namatay ito. Palalamutian ng kaniyang pangunahing asawa ang sarili ng mga kuwintas ng bulaklak at ililibot sa buong pamayanan karga-karga sa isang upùan ng tatlo o apat na laláki. Nakangiti niyang aaluin ang mga tumatangis na kamag-anak at sasabihing: “Huwag kayong umiyak, sapagkat makikipaghapunan ako sa aking mahal na asawa ngayong gabí, at matutulog kasáma niya ngayong gabí.” Pagkatapos ay kakargahin siyá sa apoy, kung saan nasusunog ang kaniyang asawa. Lilingon siyá sa kaniyang mga kaanak, at pagkatapos siláng muling aluin, ihahagis niya ang kaniyang sarili sa apoy, kung saan nasusunog ang kaniyang asawa. Kung hindi niya ito gagawin, hindi siyá ituturing na marangal na babae o isang tunay na asawa sa kaniyang pumanaw na esposo.

Kapag umiibig sa kung sinong lakambini ang mga binata ng Java, nagkakabit silá ng maliliit na kampanilya sa pagitan ng kaniláng titi at balat ng titi. Lulugar silá sa ilalim ng bintana ng kaniláng iniirog, at magkukunwang iihi at aalugin ang kaniláng titi, nang sa gayon ay mapatunog ang maliliit na kampanilya, at patuloy nilá itong patutunugin hanggang marinig ito ng kaniláng iniirog. Kaagad papanaog ang iniirog, at magpapakasaya silá; laging gámit ang naturang maliliit na kampanilya, sapagkat labis na natutuwa ang mga babaeng marinig ang mga kampanilyang iyon mula sa loob. Takip na takip ang mga naturang kampanilya, at mas malakas ang tunog nilá kapag mas tinatakpan ang mga ito. Sinabi sa amin ng pinakamatanda naming piloto na sa islang tinatawag na Acolor, na matatagpuan sa ibaba ng Java Major, walang matatagpuang tao na hindi babae, at nabubuntis silá mula sa hangin. Kapag nagluwal silá, papatayin ang sanggol kung laláki ito, ngunit aalagaan kung babae. Kapag nagawi ang mga laláki sa isla niláng iyon, papatayin nilá ito kapag káya nilá.

Sinabi rin nilá sa amin na matatagpuan ang isang napakalaking punò sa ibaba ng Java Major patúngong hilaga, sa golpo ng Tsina (na tinatawag ng mga sinauna bílang Signo Magno), kung saan namamahay ang mga ibong tinatawag na garuda. Napakalaki ng mga ibong iyon na káya niláng kargahin ang isang kalabaw o elepante sa lugar (na tinatawag na Puzathaer) ng naturang punò, na siyáng tinatawag na cam panganghi, at ang prutas nitóng bua panganghi. Mas malaki sa pipino ang hulí. Sinabi sa amin ng mga Muslim ng Burne na nakasakay sa barko naming nakita na nilá ang mga ito, sapagkat nagpadalá dati ang kaniláng hari ng dalawa sa mga ito mula sa kaharian ng Siam. Walang junk o ibáng bangka ang maaaring makalapit sa loob ng tatlo o apat na liga ng lugar ng punò, dahil sa mga malalakíng uliuli sa tubig sa paligid nitó. Unang nabatid ang kahit anuman ukol sa punò [mula] sa isang junk na itinulak ng mga hangin sa uliuli. Dahil nabugbog sa pira-piraso ang junk, nalunod ang lahat ng tripulante maliban sa isang munting batàng laláki na, dahil naitali siyá sa isang tabla, ay himalang naanod malápit sa punòng iyon. Umakyat siyá sa punò nang hindi natutuklasan, kung saan siyá nagkubli sa ilalim ng pakpak ng isa sa mga naturang ibon. Kinabukasan, pagkatapos lumipad ang ibon pabaybay at humúli ng isang kalabaw, lumabas ang batà mula sa ilalim ng pakpak sa abot ng kaniyang makakáya. Nabatid ang kuwento mula sa kaniya, at pagkatapos ay nalaman ng mga karatig na tao na nanggáling sa punòng iyon ang prutas na natatagpuan nilá sa dagat.

Matatagpuan sa isa at kalahating digri patúngong Polong Antarctico ang tangos ng Malaca. Maraming pamayanan at lungsod sa baybáyin sa silangan ng nasabing tangos. Narito ang mga pangalan ng ilan sa kanilá: Cinghapola, na matatagpuan sa tangos; Pahan; Calantan; Patani; Bradlun; Benan; Lagon; Cheregigharan; Tumbon; Prhan; Cui; Brabri; Bangha; India, ang lungsod kung saan nakatirá ang hari ng Siam, na nagngangalang Siri Zacabedera; Jandibum; Lanu; at Longhonpifa. Parehas ang pagkakatayô sa mga lungsod na iyon tulad ng sa atin, at nása ilalim ng hari ng Siam. Ayon sa sinabi sa amin, sa mga pampang ng mga ilog ng naturang kaharian ng Siam ay may nakatiráng malalakíng ibon na hindi kakain mula sa anumang patay na hayop na maaaring nadalá doon, maliban na lámang kung may ibáng ibong mauuunang kumain sa puso nitó, at pagkatapos nitó ay kakainin na nilá ito. Matatagpuang kasunod ng Siam ang Camogia, na may haring tinatawag na Saret Zacabedera; pagkatapos ay Chiampa, na ang hari ay si Raia Brahaun Maitri.

Tumutubo doon ang rhubarb na nahahanap sa sumusunod na paraan. Nagtitipon ang dalawampu o dalawampu at limang laláki at sáma-sámang susuungin ang kagubatan. Pagsapit ng gabí, aakyat silá ng mga punò, parehas upang maaari niláng mahuli ang samyo ng rhubarb, at dahil din sa tákot sa mga leon, elepante, at ibá pang mababangis na hayop. Inihahatid sa kanilá ng hangin ang amoy ng rhubarb mula sa direksiyon kung saan ito matatagpuan. Pagsapit ng bukang-liwayway, tutúngo silá sa direksiyong iyon kung saan nagmula ang hangin, at hahanapin ang rhubarb hanggang makita nilá ito. Isang malaki at nabubulok na punò ang rhubarb; at hindi ito maglalabas ng amoy kung hindi pa ito bulok. Ang ugat ang pinakamainam na bahagi ng naturang punò, kahit rhubarb din ang kahoy na tinatawag na calama. Sunod na matatagpuan ang Cochi, na may haring tinatawag na Raia Seribumni Pala.

Matatagpuan pagkatapos ng bayang iyon ang Dakilang Tsina, na ang hari nitó ang pinakadakila sa buong daigdig, at siyáng tinatawag na Santhoa Raia. Mayroon siyáng pitumpung koronadong hari sa ilalim niya, at ilan sa hulí ay mayroong sampu o labinlimang haring nakapailalim sa kanilá. Tinatawag na Guantan [Canton] ang kaniyang pantalan. Kabílang sa maraming ibáng lungsod ang dalawang pangunahing lungsod na tinatawag na Namchin [Nanking] at Comlaha kung saan nakatirá ang nasabing hari. Pinamamalagi niya ang apat niyang pangunahing tauhan malápit sa kaniyang palasyo—ang isa ay nakaharap pakanluran, ang isa pasilangan, ang isa patimog, at ang isa pahilaga. Nagbibigay lámang ng pagdinig ang bawat isa sa apat na tauhan sa mga táong nagmumula sa kaniyang hurisdiksiyon. Sumusunod sa haring iyon ang lahat ng hari at señor ng dakila at itaas na India; at bílang sagisag na silá ay kaniyang mga tunay na basalyo, ang bawat isa ay mayroong hayop na mas malakas kaysa leon, at tinatawag na chinga, na nakaukit sa marmol sa gitna ng kaniyang liwasan. Ang naturang chinga ang selyo ng nasabing hari ng Tsina, at lahat ng pumupunta sa Tsina ay kailangang nakaukit ang naturang hayop sa pagkit [o] sa isang ngipin ng elepante, sapagkat kung hindi ay hindi silá pahihintulutang makapasok sa kaniyang pantalan. Kapag nagiging suwail sa hari ang sinumang señor, iniuutos siyáng balatán, at ibibilad sa araw at aasinan ang kaniyang balát. Pagkatapos ay pupunuin ng dayami o ibáng bagay ang kaniyang balát at ilalagay sa isang prominenteng lugar sa liwasan na nakayuko ang ulo, at magkahawak ang mga kamay sa taas ng ulo, nang sa gayon ay makita siyáng nagtatanghal ng zonghu, ang ibig sabihin, pagbibigay-galang. Hindi pumapayag ang naturang hari na makita ng kahit sinuman. Tuwing nais niyang makita ang kaniyang mga tao, lilibutin niya ang palasyo sakay ng isang mahusay na pagkakagawang pabo real, isang napakaeleganteng aparato, kasáma ang anim sa pinakapangunahin niyang kababaihang nakadamit katulad niya; pagkatapos ay papasok siyá sa isang serpiyenteng tinatawag na nagha, na kasinggara ng pinakamagarang bagay na maaaring makita, at siyáng itinatago sa pinakadakilang korte ng palasyo. Pumapasok dito ang hari at kababaihan upang hindi siyá makilála kasáma ng kaniyang mga babae. Tumitingin siyá sa kaniyang mga mamamayan sa pamamagitan ng isang malaking salamin na nakalagay sa dibdib ng serpiyente. Nakikita siyá at ang mga babae, ngunit hindi matutukoy kung sino sa kanilá ang hari. Kasal sa kaniyang mga babaeng kapatid ang hulí, nang sa gayon ay hindi mahaluan ng ibá ang dugong bughaw. May pitóng nakapalibot na pader malápit sa kaniyang palasyo, at bawat isa sa mga pabilog na lugar na iyon ay nakahimpil ang sampung libong tauhan para sa bantay ng palasyo [na nananatili doon] hanggang sa tumunog ang isang kampana, kung kailan sampung libo pang tauhan ang daratíng para sa bawat isang pabilog na espasyo. Sa ganitong paraan silá napapalitan bawat araw at bawat gabí. May tarangkahan ang bawat bílog ng pader. Nakatayô sa una ang isang laláki na may hawak na malaking kawit, na tinatawag na satu horan na may satu bagan; sa ikalawa, isang áso, na tinatawag na satu hain; sa ikatlo, isang laláking may bakal na mace, na tinatawag na satu horan na may pocum becin; sa ikaapat, isang laláking may hawak na búsog, na tinatawag na satu horan na may anat panan; sa ikalima, isang laláking may sibat, na tinatawag na satu horan na may tumach; sa ikaanim, isang leon, na tinatawag na satu horiman; sa ikapito, dalawang puting elepanteng tinatawag na gagia pute. Ang naturang palasyo ay mayroong pitumpu at siyam na bulwagang naglalaman lámang ng mga babaeng nagsisilbi sa hari. Laging nakasindi ang mga sulô sa palasyo, at aabútin nang isang araw para makalagos dito. Sa itaas na bahagi nitó ay mayroong apat na bulwagan, kung saan pumupunta minsan ang mga pangunahing laláki upang kausapin ang hari. Pinalamutian ang isa ng copper, parehas sa ibaba at itaas; puro pilak ang isa; puro bulawan ang isa; at ng mga perlas at mamahaling bato ang ikaapat. Kapag dinadalhan ang hari ng bulawan o ibá pang mahahalagang bagay bílang tributo ng kaniyang mga basalyo, inilalagay ang mga ito sa mga naturang bulwagan, at sasambit siláng: “Nawa’y para ang mga ito sa karangalan at kaluwalhatian ng ating Santhoa Raia.” Lahat ng nása itaas at marami pang ibáng bagay ay sinabi sa amin ng isang Muslim na nakita ang mga ito.

Maputi ang balát ng mga mamamayan ng Tsina, at nagdadamit silá. Kumakain silá sa mga hapag tulad natin, at mayroon siláng krus, ngunit hindi batid kung para saan. Lumilikha ng musk sa bayang iyon ng Tsina. Ang hayop nitó ay isang pusa tulad ng musang. Wala itong kinakain kung hindi isang matamis na kahoy na singkapal ng daliri, at tinatawag na chamaru. Kapag nais ng mga Tsinong gumawa ng musk, nagkakabit silá ng linta sa pusa, at iiwanan nilá ito doon hanggang magang-maga na ito sa dugo. Pagkatapos ay pipigain nilá ang linta sa isang pinggan at ibibilad sa araw ang dugo nang apat o limang araw. Pagkatapos ay didiligan nilá ito ng ihi, at tuwing gagawin nilá ito ay ibibilad nilá sa araw. Sa ganitong paraan ito nagiging perpektong musk. Kailangang magbayad ng itinakdang buwis sa hari ang sinumang nagmamay-ari ng isa sa mga naturang hayop. Iyong mga butil na tilá mga butil ng musk ay karne ng batàng kambing na dinurog dito. Nása dugo lámang ang totoong musk, at kapag ginawa ito bílang mga butil, sisingaw ito hanggang mawala. Tinatawag na kastor ang musk at ang pusa, at ang linta ay lintha. Maraming lahi ang matatagpuan hábang binabaybay ang bayang iyon ng Tsina, at narito silá. Nakatirá ang mga Chienchii sa mga islang tinutubuan ng perlas at sinamomo. Nakatirá ang mga Lechii sa pangunahing lupain; may bundok na palapad sa taas ng kaniláng pantalan, kung kayâ kailangang tanggalin ang mga mast mula sa kaniláng hagdan sa lahat ng mga junk at barkong nagnanais pumasok sa naturang daungan. [Tinatawag na] Mom ang hari sa pangunahing lupain. Mayroon siyáng dalawampung hari sa ilalim niya at nakapailalim siyá sa hari ng Tsina. Baranaci ang tawag sa lungsod niya. Doon matatagpuan ang dakilang Oryental na catayo. Ang Han ay isang malamig at mataas na isla kung saan ginagawa ang copper, pilak, perlas, at seda, at may haring tinatawag na Raia Zotru; Mli Ianla, may haring tinatawag na Raia Chetisqnuga; Gnio, at ang hari nitóng si Raia Sudacali. Lahat ng tatlong nabanggit na lugar ay malalamig at matatagpuan sa pangunahing lupain. Ang Triaganba at Trianga ay dalawang isla kung saan ginagawa ang perlas, copper, pilak, at seda, at may haring tinatawag na Raia Rrom. Nása pangunahing lupain ang Bassi Bassa; at pagkatapos ay [sumusunod] ang dalawang isla, Sumbdit at Pradit, na napakayaman sa bulawan, at nagsusuot ng isang malaking gintong singsing sa bukong-bukong ang mga mamamayan nitó. Sa pangunahing lupain, malápit sa puntong iyon, may naninirahang lahi sa ilang bundok na pinapatay ang kaniláng mga ama at ina kapag tumanda na silá, nang sa gayon ay hindi na magkakaroon ng gulo. Mga pagano ang lahat ng tao ng mga distritong iyon.