[The Sultan Humabon is baptized (and renamed Don Carlos) by the flagship’s chaplain with all pomp and circumstance. Rajah Colambu is also baptized and named Don Juan after the Infante.]
[Fr. Valderrama baptizes many inhabitants.]
Habiendo prometido el rey a nuestro comandante abrazar la religión cristiana, se había fijado para que tuviese lugar esta ceremonia el día domingo 14 de abril. Con este objeto, en la plaza que ya habíamos consagrado, se levantó un cadalso, adornado con tapices y hojas de palma. Bajamos a tierra en número de cuarenta, fuera de dos hombres armados de punta en blanco que precedían la real bandera. En el momento en que pusimos pie en tierra, las naves hicieron una descarga general de artillería, lo que no dejó de atemorizar a los isleños. Abrazáronse el rey y el comandante. Subimos al cadalso, donde se habían colocado para ellos dos sillas de terciopelo negro y azul. Los jefes de los isleños se sentaron en cojines y los restantes en esteras.
Entonces el comandante hizo decir al rey que, entre las otras ventajas de que iba a gozar haciéndose cristiano, tendría la de vencer más fácilmente a sus enemigos: a lo cual respondió el rey que gustaba de hacerse cristiano aun sin este motivo, pero que habría tenido grandísimo placer en poder hacerse respetar de ciertos jefes de la isla que rehusaban sometérsele alegando que eran hombres como él, y que así no querían obedecerle. Habiéndolos hecho llamar, el comandante les significó por medio del intérprete que si no obedecían al rey como a su soberano, los haría matar a todos y daría sus bienes al rey: por lo cual todos los jefes prometieron reconocer su autoridad.
El comandante, por su parte, aseguró al rey que, a su regreso de España, vendría con fuerzas mucho más considerables y que le haría el monarca más poderoso de estas islas: recompensa que creía que era debida por ser el primero que abrazaba la religión cristiana.
El rey, levantando las manos al cielo, le dio las gracias, rogándole con instancias que le dejase alguno de los nuestros para que le instruyese en los misterios y deberes de la religión cristiana: lo que el comandante prometió ejecutar, pero a condición de que se le confiase dos de los hijos de los principales de la isla para conducirlos con él a España, donde aprenderían la lengua castellana para que a su regreso pudiesen dar una idea de lo que allí hubiesen visto.
Después de haber plantado una gran cruz en medio de la plaza, se publicó un bando para que quienquiera que desease abrazar el cristianismo, debía destruir todos sus ídolos y en su lugar poner la cruz, en lo que todos consintieron. El comandante, tomando entonces al rey de la mano, le condujo al cadalso, donde le vistieron completamente de blanco, bautizándole junto con el príncipe su sobrino, el rey de Massana, el mercader moro y otros hasta el número de quinientos.
El rey, que se llamaba raja Humabon, fue llamado Carlos, por el nombre del Emperador. Los otros recibieron distintos nombres. En seguida díjose misa, después de la cual el comandante invitó a comer al rey, quien se excusó, acompañándonos hasta las chalupas, que nos condujeron a la escuadra, la cual hizo una descarga de toda su artillería.
Después de comer desembarcamos en gran número, acompañados del capellán, para bautizar a la reina y a otras mujeres. Subimos con ellas al mismo cadalso. Mostréles una estatuita que representaba a la Virgen con el Niño Jesús, que les agradó mucho y las enterneció, y habiéndomela pedido para colocarla en lugar de sus ídolos, se la di con todo gusto. Se bautizó a la reina con el nombre de Juana, por el de la madre del Emperador; con el de Catalina a la mujer del príncipe, y con el de Isabel a la reina de Massana. Ese día bautizamos cerca de ochocientas personas, entre hombres, mujeres y niños.
La reina, que era joven y bella, se hallaba vestida totalmente de una tela blanca y negra y tenía la cabeza adornada con un gran sombrero hecho de hojas de palmera, en forma de quitasol, encima del cual llevaba una triple corona formada de las mismas hojas, semejante a la tiara papal, y sin la cual no sale jamás. La boca y las uñas las tenía pintadas de un rojo muy vivo.
Hacia la noche, el rey y la reina vinieron a la playa en que estábamos, complaciéndose en oír el estrépito inocente de las bombardas, que antes tanto les había atemorizado.
Durante este tiempo se bautizó a todos los habitantes de Zubu y de las islas vecinas. Hubo, sin embargo, una aldea en una de las islas, cuyos habitantes rehusaron obedecer al rey y a nosotros: después de haberla quemado, se plantó en ella una cruz, porque era una población de idólatras, y si hubiera sido de moros, es decir, mahometanos, se habría levantado una columna de piedra para manifestar el endurecimiento de sus corazones.
[83] On Sunday morning, 14 April, forty of us went ashore, two of whom were completely armed, and preceded the royal banner. When we reached land all the artillery was fired: those people fled us here and there. The captain and the king embraced; the captain told the king that the royal banner was not taken ashore except with fifty men armed as were those two, and with fifty musketeers, but so great was his love for him that he had thus brought the banner. Then we all approached the platform joyfully. The captain and the king sat in chairs of red and violet velvet, the chiefs on cushions, and the others on mats. The captain told the king through the interpreter that he thanked God for inspiring him to become a Christian, and that [now] he would more easily conquer his enemies than before. The king replied that he wished to become a Christian, but that some of his chiefs did not wish to obey, because they said that they were as good men as he. Then our captain had all the chiefs of the king called, and told them that, unless they obeyed the king as their king, he would have them killed and would give their possessions to the king. They replied that they would obey him. The captain told the king that he was going to Spain, but that he would return again with so many forces that he would make him the greatest king of those regions, as he had been the first to desire to become a Christian. The king, lifting his hands to the sky, thanked the captain, and requested him to let some of his men remain [with him], so that he and his people might be better instructed in the faith. The captain replied that he would leave two men to satisfy him, but that he would like to take two of the children of the chiefs with him, so that they might learn our language, who afterward on their return would be able to tell the others about Spain.
[84] A large cross was set up in the middle of the square; the captain told them that if they wished to become Christians as they had declared on the previous days, they must burn all their idols and set up a cross in their place, they were to adore that cross daily with clasped hands, and every morning they were to make the sign of the cross (which the captain showed them how to make); and they ought to come hourly, at least in the morning, to that cross, and adore it kneeling; the intention that they had already declared, they were to confirm with good works. The king and all the others wished to confirm all this. The captain-general told the king that he was clad all in white to demonstrate his sincere love toward them; they replied that they knew not how to respond to his sweet words.
With these good words, the captain led the king by the hand to the platform in order to baptize him; he told the king that he would call him Don Carlo, after his sovereign the emperor; the prince, Don Fernando, after the emperor’s brother; the king of Mazaua, John; a chief, Fernando, after our chief, that is to say, the captain; the Moor, Christopher; and then the others, now one name, and now another.
Five hundred men were baptized before mass. After the conclusion of mass, the captain invited the king and some of the other chiefs to dinner, but they refused. They accompanied us, however, to the shore; the ships discharged all the mortars, and, embracing, the king and chiefs and the captain took leave of one another.
[85] After dinner the priest and some others of us went ashore to baptize the queen, who came with forty women. We conducted her to the platform, and she was made to sit down upon a cushion, and the other women near her. While the priest was dressing, I showed her an image of Our Lady, a very beautiful child Jesus made of wood, and a cross; thereupon, she was seized with contrition, and, weeping, asked for baptism. We named her Juana, after the emperor’s mother; we called her daughter, the wife of the prince, Catherine, and the queen of Mazaua, Elizabeth; and to the others, gave to each a different name. Counting men, women, and children, we baptized eight hundred souls. The queen was young and beautiful, and was entirely covered with a white and black cloth; her mouth and nails were very red, while on her head she wore a large hat of palm leaves in the manner of a parasol, with a crown about it of the same leaves, like the tiara of the pope; and she never goes any place without one of these crowns. She asked us to give her the little child Jesus to keep in place of her idols; and then she went away.
[86] When it was late, the king and queen, accompanied by numerous persons, came to the shore; thereupon, the captain had many trombs of fire and large mortars discharged, by which they were most highly delighted. The captain and the king called one another brothers. That king’s name was Rajah Humabon. Before that week had gone, all the persons of that island, and some from the other islands, were baptized. We burned one hamlet that was located in a neighbouring island, because it refused to obey the king or us. We set up the cross there, for those people were heathens. Had they been Moors, we would have erected there a column as a sign of greater harshness, for the Moors are much harder to convert than the heathens.
Noong umaga ng Linggo, ikalabing-apat ng Abril, dumaong kaming apatnapung laláki, na ang dalawa sa amin ay kompleto sa armas at nanguna sa bandera real. Pinaputok lahat ng artilyeriya pagkaratíng namin sa lupa. Sinundan kami ng mga táong iyon paroon at parito. Nagyakap ang kapitán at ang hari. Sinabi ng kapitán sa hari na hindi dinadalá sa dalampasigan ang bandera real maliban na lámang kung kasáma ang limampung tauhan na sing-armado nitóng dalawa, at kasáma ang limampung mosketero; ngunit napakalaki ng pagmamahal niya sa hari kung kayâ dinalá niya ang bandera. Pagkatapos ay lumapit na kaming masaya sa plataporma. Umupo ang kapitán at ang hari sa mga silya ng pula at lilang pelus, ang mga pinunò sa mga unan, at ang ibá sa mga banig. Sinabi ng kapitán sa hari sa pamamagitan ng tagasalin na nagpapasalamat siyá sa Panginoon sa pagbibigay-inspirasyon sa kaniya upang maging Kristiyano; at na [ngayon] mas madalî niyang nasasakop ang mga kalaban kaysa dati. Tumugon ang hari na nais niyang maging Kristiyano, ngunit ayaw sumunod ng ilan sa kaniyang mga pinunò, dahil sabi nilá ay simbuti siláng tao tulad niya. Pagkatapos, ipinatawag ng kapitán ang lahat ng pinunò ng hari, at sinabihan siláng kung hindi nilá susundin ang hari bílang kaniláng hari, ipapapatay niya silá, at ibibigay ang kaniláng mga pag-aari sa hari. Tumugon siláng tatalima silá sa kaniya. Sinabihan ng kapitán ang hari na pupunta siyá ng España, ngunit babalik siyáng muli kasáma ang kayraming puwersa upang iluklok siyáng pinakadakilang hari ng mga rehiyong iyon, sapagkat siyá ang kauna-unahang nagpamalas ng determinasyong maging isang Kristiyano. Itinaas ng hari ang mga kamay niya sa kalangitan at nagpasalamat sa kapitán, at ipinakiusap na payagang manatili ang ilan sa mga tauhan nitó [sa kaniya], upang mas maging maalam siyá at ang kaniyang mga mamamayan sa pananampalataya. Sumagot ang kapitán na mag-iiwan siyá ng dalawang tauhan upang masiyahan ang hari, ngunit nais niyang dalhin ang dalawa sa mga anak ng mga pinunò, upang matuto silá ng aming wika, na pagkatapos sa kaniláng pagbalik ay masasabi sa ibáng tao ang mga kamangha-manghang bagay sa España. Isang malaking krus ang itinindig sa gitna ng liwasan. Sinabihan silá ng kapitán na kung nais niláng maging Kristiyano tulad ng kaniláng ipinahayag noong mga nakaraang araw, dapat niláng sunugin ang lahat ng kaniláng mga idolo at magtayô ng krus sa kinatitirikan nilá. Dapat niláng sambahin ang naturang krus bawat araw na magkahawak ang mga kamay, at bawat umaga ayon sa kaniláng nakasanayan, dapat siláng mag-antanda (na siyáng ipinakita sa kanilá ng kapitán kung paano gawin); at dapat siláng dumatíng bawat oras, kahit sa umaga lámang, sa naturang krus, at sambahin itong nakaluhod. Dapat niláng pagtibayin ng magagandang gawain ang intensiyong ipinahayag nilá. Nais itong pagtibayin nang lubos ng hari at ng lahat ng ibá. Sinabi ng kapitán-heneral na buo siyáng nakadamit ng puti upang ipamalas ang sinsero niyang pagmamahal para sa kanilá. Sumagot siláng hindi silá makatugon sa matatamis niyang salita. Hawak-kamay na dinalá ng kapitán ang hari sa plataporma hábang sinasambit itong mga mabubuting salita upang binyagan siyá. Sinabi niya sa hari na tatawagin niya siyáng Don Carlo, pagkatapos sa kaniyang pinunò ang emperador; ang prinsipe, Don Fernando, pagkatapos sa kapatid ng emperador; ang hari ng Mazaua, Johanni; ang isang pinunò, Fernando, pagkatapos sa pinunò namin, ibig sabihin, ang kapitán; ang Muslim, Christoforo; at sumunod ang ibá, ngayon isang pangalan, pagkatapos ay isa pa. Limandaang tao ang bininyagan bago ang Misa. Pagkatapos ng Misa, inanyayahang maghapunan ng kapitán ang hari at ilan sa ibáng pinunò, ngunit tumanggi silá, at sa halip ay sinamahan kami sa pampang. Pinaputok ng mga barko ang lahat ng kanyon; at pagkatapos magyakapan, nagpaalam sa isa’t isa ang hari, mga pinunò, at ang kapitán.
Pagkatapos ng hapunan, dumaong ang pari at ibá pa upang binyagan ang reyna, na dumatíng kasáma ang apatnapung kababaihan. Dinalá namin siyá sa plataporma, at pinaupo siyá sa isang unan, at ang ibáng babae malápit sa kaniya, hanggang maging handa ang pari. Ipinakita ko sa kaniya ang imahen ng Birhen, isang napakagandang kahoy na batàng Hesus, at isang krus. Dito, nanaig sa kaniya ang paghingi ng kapatawaran, at humingi ng binyag sa gitna ng kaniyang mga luha. Pinangalanan namin siyáng Johanna, pagkatapos ng ina ng emperador; ang anak niya, ang asawa ng prinsipe, Catherina; ang reyna ng Mazaua, Lisabeta; at ang ibá, may kani-kaniyang [natatanging] pangalan. Kabílang ang kalalakihan, kababaihan, at kabataan, bininyagan namin ang walong daang kaluluwa. Batà at maganda ang reyna, at natatakpang buo ng ng puti at itim na tela. Pulang- pula ang kaniyang bibig at mga kuko, at nakasuot siyá ng malaking kupya ng mga dahon ng niyog sa kaniyang ulo katulad ng tiara ng Santo Papa; at hindi siyá pumupunta kahit saan nang wala iyon. Pinakiusapan niya kaming ibigay
sa kaniya ang munting batàng Hesus upang ihalili sa kaniyang mga idolo; at pagkatapos ay lumisan siyá. Pagkahapon, dumatíng sa dalampasigan ang hari at ang reyna kasáma ang maraming tao. Sa sandaling ito, pinaputok ng kapitán ang maraming malalakíng kanyon, na siyáng labis na nagpasaya sa kanilá. Tinawag ng kapitán at hari ang isa’t isa biláng magkapatid. Raia Humabon ang pangalan ng haring iyon. Bago matapos ang linggong iyon, nabinyagan na lahat ng tao sa islang iyon, pati ang mga nagmula sa ibáng isla. Sinunog namin ang isang pamayanan sa karatig na isla, sapagkat tumanggi itong tumalima sa hari o sa amin. Itinayô namin ang krus doon dahil mga pagano ang mga tao doon. Kung mga Muslim silá, magtitirik kami ng haligi doon bílang sagisag na mas nahirapan kami, sapagkat mas mahirap ipagbalik-loob ang mga Muslim kaysa mga pagano.