Skip to content

21st of December, 1521

[Victoria, under the command of Elcano, sets sail for a nine-month-long return voyage via the Cape of Good Hope, with forty-seven of the original crew and thirteen natives on board (eighteen Christian and three Indonesians survive). Gómez de Espinosa stays behind with fifty-three men to repair the Trinidad before attempting to return across the Pacific to New Spain, where the cargo is to be carried across the Isthmus of Panama and shipped to Spain.]

[13- Tidore, Moluccas Islands- Timor Island
Departure on December 21, 1521- Arrival on January 25, 1522.]

El sábado 21, día de Santo Tomás, el rey de Tadore nos trajo dos pilotos, cuyos servicios habíamos pagado de antemano, para que nos condujesen fuera de estas islas, y los cuales nos dijeron que el tiempo era excelente para el viaje y que era necesario partir lo más pronto; pero viéndonos obligados a aguardar las cartas de nuestros camaradas que quedaban en las Molucas y que querían escribir a España, sólo pudimos salir al mediodía. Despidiéronse entonces las naves una de otra por una descarga recíproca de artillería. Nuestros compañeros nos siguieron en sus chalupas hasta donde les fue posible, y todos nos separamos llorando. Juan Carvallo se quedó en Tadore con cincuenta y tres europeos: nuestra tripulación se componía de cuarenta y siete de éstos y de trece indios.

El gobernador o ministro del rey de Tadore nos acompañó hasta la isla de Mare, donde apenas llegamos, cuando atracaron cuatro canoas cargadas de leña, la cual se subió a bordo en menos de una hora.

Todas las islas Molucas producen clavo, jengibre, sagú (que es el árbol de que hacen el pan), arroz, cocos, higos, plátanos, almendras más grandes que las nuestras, granadas dulces y ácidas, caña de azúcar, melones, pepinos, cidras, una fruta que llaman comilicai, muy refrescante, del tamaño de una sandía; otra fruta que se parece al durazno, llamado guave, y algunos vegetales buenos para comer. Hay también aceite de cocos y jenjelí. Con respecto a los animales útiles, existen cabras, gallinas y una especie de abeja no más grande que una hormiga, que hace sus panales en los troncos de los árboles, de una miel muy buena. Hay también mucha variedad de loros, entre otros algunos blancos que llaman catara, y unos rojos que se conocen con el nombre de nori, que son los más estimados, no sólo por la belleza de su plumaje, sino también porque pronuncian más distintamente que los otros las palabras que se les enseñan. Uno de estos loros se vende por un bahar de clavo. Hace apenas cincuenta años que los moros han conquistado y habitan las islas Molucas, donde han llevado también su religión. Antes de la conquista de los moros, no había en ellas más que gentiles que no se preocupaban en absoluto del clavo. Se encuentran todavía allí algunas familias de gentiles que se han retirado a las montañas, lugares donde crece mejor el clavo.

La isla de Tadore se halla hacia los veintisiete minutos de latitud septentrional, y a ciento sesenta y un grados de longitud de la línea de demarcación. Dista nueve grados treinta minutos de la primera isla de este archipiélago, llamada Zamol, al sudeste cuarta del sur.

La isla de Tarenate está hacia los cuarenta minutos de latitud septentrional. Mutir se halla exactamente bajo la línea equinoccial. Machián por los quince minutos de latitud sur. Bachián hacia un grado de la misma latitud.

Tarenate, Tadore, Mutir y Bachián poseen montañas altas y piramidales en que crecen los árboles del clavo. Bachián, aunque es la más grande de las cinco islas, no se divisa desde las otras cuatro. Su montaña de clavo no es tan alta ni tan puntiaguda como las de las otras islas, pero su base es más considerable.

[180] On the feast of St Thomas, Saturday, 21 December, our king came to the ships and assigned us the two pilots whom we had paid to conduct us out of those islands; they said that it was the proper time to leave then, but as our men were still writing letters to Spain, we did not leave until noon. When that hour came, the ships bid one another farewell amid the discharge of the cannon, and it seemed as though they were bewailing their last goodbye. Our men [who were to remain] accompanied us in their boats a short distance, and then with many tears and embraces we departed. The king’s governor accompanied us as far as the island of Mareh. We had no sooner arrived at that island than four praus laden with wood appeared, and in less than one hour, we stowed it aboard the ship and then immediately laid our course toward the south west. João Carvalho stayed there with fifty-three of our men. We were forty-seven men and thirteen Indians. This island of Tidore has a bishop, and he who then exercised that office had forty wives and a multitude of children.

[181] Throughout those islands of Molucca are found cloves, ginger, sago (which is their wood bread), rice, goats, geese, chickens, coconuts, figs [bananas], almonds larger than ours, sweet and tasty pomegranates, oranges, lemons, potatoes, honey produced by bees as small as ants, which make their honey in the trees, sugar cane, coconut oil, beneseed oil, watermelons, wild cucumbers, gourds, a refreshing fruit as large as cucumbers called comulicai, another fruit, like the peach, called guave, and other kinds of food. One also finds there parrots of various kinds, and among the other varieties, some white ones called cathara, and some entirely red called nori; one of those red ones is worth one bahar of cloves, and that class speaks with greater distinctness than the others. Those Moors have lived in Molucca for about fifty years; heathens lived there before, but they did not value the cloves. There are still some of the latter, but they live in the mountains where the cloves grow.

[182] The island of Tidore lies in a latitude of twenty-seven minutes toward the Arctic Pole, and in a longitude of 161 degrees from the line of demarcation; it is nine and one-half degrees south of the first island of the archipelago called Samar, and extends north by east and south by west; Ternate lies in a latitude of two-thirds of a degree toward the Arctic Pole; Motir lies exactly under the equinoctial line; Makian lies in one quarter degree toward the Antarctic Pole, and Bat- jan also toward the Antarctic Pole in one degree. Ternate, Tidore, Motir, and Makian are four lofty and peaked mountains where the cloves grow. When one is in those four islands, he cannot see Batjan, but it is larger than any of those four islands; its clove mountain is not so sharp as the others, but it is larger.

Words of those Moors:

1] For their God Alla
2] For Christians naceran
3] For Turk rumno
4] For Moor isilam
5] For heathen caphre
6] For their mosque mischit

7] For their priests maulana, catip, mudin
8] For their wise men horan pandita

9] For their devout men mossai

10] For their ceremonies zambahehan de ala meschit

11]  For father bapa

12]  For mother mama ambui

13]  For son anach

14]  For brother saudala

15]  For brother of so-and-so capatin muiadi

16] For cousin saudala sopopu

17] For grandfather niny

18] For father-in-law minthua

19]  For son-in-law minanthu

20]  For man horan

21]  For woman poranpoan

22]  For hair lambut

23]  For head capala

24]  For forehead dai

25]  For eye matta

26]  For eyelashes quilai

27]  For eyelids cenin

28]  For nose idon

29]  For mouth mulut

30]  For lips bebere

31]  For teeth gigi

32]  For gums issi

33]  For tongue lada

34]  For palate langhi

35]  For chin aghai

36]  For beard ianghut

37]  For moustache missai

38]  For jaw pipi

39]  For ear talingha

40]  For throat laher

41]  For neck tundun

42]  For shoulders balachan

43]  For breast dada

44]  For heart atti

45]  For teat sussu

46]  For stomach parut

47]  For body tundunbutu

48]  For penis botto

49]  For vagina bucchij

50]  For intercourse with women amput

51] For buttocks buri
52] For things taha
53] For leg mina
54] For the shinbone of the leg tula
55] For its calf tilor chaci

56] For ankle buculali
57] For heel tumi
58] For foot batis
59] For the sole of the foot

empachaqui
60] For fingernail cuchu
61] For arm langhan
62] For elbow sichu
63] For hand tanghan
64] For large finger of the hand

(thumb) idum tanghan
65] For the second finger tungu

66] For the third geri
67] For the fourth mani
68] For the fifth calinchin
69] For rice bugax
70] For coconut in Molucca and Borneo biazzao
71] For coconut in Luzon nior

72] For coconut in Java Major calambil
73] For banana pizan
74] For sugar cane tubu
75] For potatoes gumbili
76] For roots (like turnips) ubi

77] For jackfruit mandicai sicui
78] For cucumbers antimon

79] For gourd labu
80] For cow lambu
81] For hog babi

82] For buffalo carbau
83] For sheep birj
84] For she-goat cambin
85] For cock sambunghan

86] For hen aiambatina

87] For capon gubili

88] For egg talor
89] For gander itich

90] For goose ansa
91] For bird bolon
92] For elephant gagia

93] For horse cuda
94] For lion hurimau

95] For deer roza

96] For dog cuiu

97] For bees haermadu

98] For honey gulla

99] For wax lelin

100] For candle dian
101] For its wick sumbudian

102] For fire appi
103] For smoke asap
104] For ashes abu
105] For cooked azap
106] For well cooked lambech

107] For water tubi
108] For gold amax
109] For silver pirac
110] For precious gems premata

111] For pearls mutiara
112] For quicksilver raza
113] For copper tumbaga
114] For iron baci
115] For lead tima
116] For their metal discs agun

117] For cinnabar galuga sadalinghan

118] For silver soliman davas

119] For silk cloth cain sutra

120] For red cloth cain mira

121] For black cloth cain ytam

122] For white cloth cain pute

123] For green cloth cain igao

124] For yellow cloth cain cunin

125] For cap cophia

126] For knife pixao
127] For scissors guntin
128] For mirror chiela min
129] For comb sisir
130] For glass bead manich
131] For bell girin girin
132] For ring sinsin
133] For cloves ghianche
134] For cinnamon caiumanis

135] For pepper lada
136] For long pepper sabi
137] For nutmeg buapala gosoga

138] For copper wire cauot
139] For dish pinghan
140] For earthen pot priu
141] For pot manchu
142] For wooden dish dulan

143] For shell calumpan
144] For their measures socat

145] For land buchit
146] For mainland buchit tana

147] For mountain gonun
148] For rock batu
149] For island polau
150] For a point of land (a cape) banium buchit

151] For river songhai
152] For what is this called? apenamaito?

153]  For coconut oil mignach

154]  For beneseed oil lana lingha

155]  For salt garan, sira

156]  For musk and its animal castori

157]  For the wood eaten by the castori comaru

158]  For leech linta

159]  For civet iabat

160]  For the cat that makes the civet mozan

161]  For rhubarb calama

162]  For demon saytan

163]  For world bumi

164]  For wheat gandun

165]  For to sleep tidor

166]  For mats tical

167]  For cushion bantal

168]  For pain sachet

169]  For health bay

170]  For brush cupia

171]  For fan chipas

172]  For their cloths chebun

173]  For their shirts baiu

174]  For their chests pati, alam

175]  For year tuan

176]  For month bullan

177]  For day alli

178]  For night mallan

179]  For afternoon malamarj

180]  For noon tamhahari

181]  For morning patan patan

182] For sun matahari

183] For moon bulan

184] For half-moon tanam patbulan
185] For stars bintan

186] For sky langum
187] For thunder gunthur

188] For merchants sandagar

189] For city naghiri
190] For castle cuta
191] For house ruma
192] For to sit duodo
193] For sit down, sir duodo, orancaia

194] For sit down, good fellow duodo, horanbai et anan

195] For lord tuan
196] For boy cana cana

197] For one of their pupils lascar
198] For slave alipin

199] For yes ca
200] For no tida
201] For to understand thao

202] For to not understand tida taho

203] For do not look at me tida liat

204]  For look at me liat

205]  For to be one and the same thing casi casi, siama siama

206]  For to kill mati

207]  For to eat macan

208]  For spoon sandoch

209]  For prostitute sondal384

210]  For large bassal

211] For long pongian
212] For small chechil
213] For short pandach
214] For to have ada
215] For not to have tida hada

216] For listen, sir tuan, diam

217] For where did the junk go? dimana aiun?
218] For sewing needle ialun

219] For to sew banan
220] For sewing thread pintal banan
221] For woman’s headdress dastar capala

222]  For king raia

223]  For queen putli

224]  For wood caiu

225]  For to work caraiar

226]  For to take recreation buandala

227] For the vein of the arm where one is bled urat paratanghan

228] For the blood of the arm dara carval
229] For good blood dara
230] When they sneeze they say: ebarasai

231]  For fish ycam

232]  For polypus calabutan

233]  For meat dagin

234]  For sea snail cepot

235]  For little serich

236]  For half satanha sapanghal

237]  For cold dinghin

238]  For hot panas

239] For far iau
240] For truth benar
241] For lie dusta
242] For to steal manchiuri

243] For scab codis
244] For take na
245] Give to me ambil
246] For fat gamuch
247] For thin golos
248] For hair tundun capala

249] How many barapa
250] Once satu chali
251] One cubit dapa
252] For to speak catha
253] For here sini
254] For there sana datan

255] Good day salamalichum

256] For the answer [to good day] alichum salam

257] Sirs, may good fortune attend you mali horancaia macan
258] I have eaten already suda macan

259] Fellow, get out of the way! pandan, chita horan!

260] For to wake up banunchan

261] Good evening sabalchaer

262] For the answer [to good evening] chaer sandat
263] For to give minta
264] To strike someone bripocol

265] For iron fetters balanghu

266] Oh, what a smell! bossochini!

267] For young man horan muda

268] For old man tua
269] For scribe xiritoles

270] For writing paper cartas

271] For to write mangurat

272] For pen calam
273] For ink dauat
274] For ink bottle padautan

275] For letter surat
276] I do not have it guala

277] Come here camarj!

278] What do you want? appa mau?

279]  Who sent you? appa ito?

280]  For seaport labuan

281]  For galley gurap

282]  For ship capal

283]  For the bow allon

284]  For the stern biritan

285]  For to navigate belaiar

286]  For the ship’s mast tian

287]  For yard [of a ship] laiar

288]  For the rigging tamira

289]  For sail leier

290]  For the maintop sinbulaia

291]  For the anchor rope danda

292]  For anchor sau

293]  For boat sanpan

294]  For oar daiun

295]  For mortar [cannon] badil

296]  For wind anghin

297]  For sea laut

298]  Fellow, come here horan, itu datan!

299] For their dagger calyx, golog

300] For their dagger hilt daganan

301] For sword padan, gole

302] For blowpipe sumpitan

303] For their arrows damach

304] For poisonous herb ypu

305] For quiver bolo

306] For bow (weapon) bossor

307] For its arrows anac paan

308] For cats cochin, puchia

309] For rat ticug

310] For lizard buaia
311] For shipworms capan, lotos

312] For fish-hook matacauir

313] For fish bait unpan
314] For fishing line tunda
315] For to wash mandi
316] Not to be afraid iangan tacut

317] Fatigue lala
318] A sweet kiss sadap, manis

319] For friend saudara
320] For enemy saubat
321] It is certain zonghu
322] For to barter biniaga
323] I have not auis
324] To be a friend pugna
325] Two things malupho
326] If oue
327] Pimp zoroan, pagnoro
328] To give pleasure mamani

329] To be horrified amala

330] For madman gila
331] For interpreter giorobaza

332] How many languages do you know? barapa bahasa tau?

333] Many bagna

334] The language of Malacca chiaramalaiu

335] Where is so and so? dimana horan?

336]  For flag tonghol

337]  Now sacaran

338]  In the morning hozoch

339]  The next day luza

340]  Yesterday calamarj

341] For hammer palmo colbasi

342]  For nail pacu

343]  For mortar lozon

344]  For pestle atan

345]  For to dance manarj

346]  For to pay baiar

347]  For to call panghil

348]  Unmarried ugan

349]  Married suda babini

350]  All one samua

351]  For rain ugian

352]  For drunken man moboch

353]  For skin culit

354]  For snake ullat

355]  For to fight guzar

356]  Sweet manis

357]  Bitter azon

358]  How are you? appa giadi

359]  Well bay

360]  Poorly sachet

361]  Bring me that biriacan!

362]  This man is lazy giadi hiat horan itu

363] Enough suda

The winds:
364] For the north iraga

365] For the south salatan

366] For the east timor

367] For the west baratapat
368] For the north-west utara

369] For the south-west berdaia

370] For the north-east bardaut

371] For the south-east tunghara

Numbers:
372] One satus
373] Two dua
374] Three tiga
375] Four ampat

376] Five lima
377] Six anam
378] Seven tugu

379] Eight duolappan

380] Nine sambilan

381] Ten sapolo

382] Twenty duapolo
383] Thirty tigapolo
384] Forty ampatpolo
385] Fifty limapolo
386] Sixty anampolo
387] Seventy tuguppolo
388] Eighty dualapanpolo
389] Ninety sambilampolo
390] One hundred saratus
391] Two hundred duaratus

392] Three hundred tigaratus

393] Four hundred anamparatus

394] Five hundred limaratus

395] Six hundred anambratus

396] Seven hundred tugurattus

397] Eight hundred dualapanratus
398] Nine hundred sambilanratus

399] One thousand salibu
400] Two thousand dualibu

401] Three thousand tigalibu

402] Four thousand ampatlibu

403] Five thousand limalibu

404] Six thousand anamlibu

405] Seven thousand tugu libu

406] Eight thousand dualapanlibu

407]  Nine thousand sanbilanlibu

408]  Ten thousand salacza

409]  Twenty thousand dualacza

410]  Thirty thousand tigalacza

411]  Forty thousand ampatlacza

412]  Fifty thousand limalacza

413]  Sixty thousand anamlacza

414]  Seventy thousand tugulacza

415]  Eighty thousand dualapanlacza

416] Ninety thousand sambilanlacza

417] One hundred thousand sacati

418] Two hundred thousand duacati

419] Three hundred thousand tigacati

420] Four hundred thousand ampatcati

421] Five hundred thousand limacati

422] Six hundred thousand anamcati

423] Seven hundred thousand tugucati

424] Eight hundred thousand dualapancati

425] Nine hundred thousand sambilancati

426] One million [literally: ten times one hundred thousand] saiuta

All the hundreds, the thousands, the tens of thousands, the hundreds of thousands, and the millions are joined with the numbers satus, dua, etc..

Noong araw ni Santo Tomas, Sabado, ika-dalawampu at isa ng Disyembre, dumatíng sa mga barko ang hari namin, at itinalaga sa amin ang dalawang piloto na binayaran namin dati upang gabayan kami palabas ng mga islang iyon. Sinabi niláng iyon ang tamang panahon upang lumisan noon, ngunit dahil ang mga tauhan namin[g nagpaiwan] ay sumusúlat ng mga liham para sa España, hindi kami umalis hanggang tanghali. Pagsapit ng oras na iyon, nagpaalam ang mga barko sa isa’t isa hábang pinapaputok ang mga kanyon, at mistulang itinataghoy nilá ang kaniláng hulíng paglisan. Sinamahan kami ng mga tauhan namin[g magpapaiwan] sakay ng kaniláng mga bangka nang hindi kalayuan, at pagkatapos ng maraming luha at yakap ay lumisan na kami. Sinamahan kami ng gobernador ng hari hanggang sa isla ng Mare. Kakaratíng pa lámang namin sa islang iyon nang nakakita kami ng apat na prau na may lulang mga kahoy, at sa loob ng isang oras ay naisakay namin ang mga ito sa barko at pagkatapos ay kaagad tumahak ng landas patúngong timog-kanluran. Nanatili doon si Johan Carvaio kasáma ang limampu at tatlo sa mga tauhan namin, samantalang binubuo kami ng apatnapu at pitóng laláki at labintatlong Indio. Mayroong obispo ang nasabing isla ng Tadore, at siyáng may katungkulang iyon ay mayroong apatnapung asawa at maraming anak.

Matatagpuan sa mga islang iyon ng Maluco ang mga klabo, luya, sago (na siyáng kaniláng tinapay na kahoy), palay, kambing, gansa, manok, buko, bunga, almendras na mas malalakí kaysa atin, matatamis at maaasim na pomegranate, kahel, limon, kamote, pulut na gawa ng mga pukyot na sinliliit ng langgam, na ginagawa ang kaniláng pulut sa mga punò, túbo, langis ng niyog, langis ng beneseed, pakwan, ilahas na pipino, gourd, isang nakapepreskong prutas na sinlaki ng pipino at tinatawag na comulicai, isa pang prutas tulad ng melokoton na tinatawag na guava, at ibá pang uri ng pagkain. Matatagpuan din doon ang mga loro ng ibá’t ibáng kulay, at kabílang sa ibáng uri ang ilang mapuputi na tinatawag na cathara at ilang puro pula na tinatawag na nori. Kasing halaga ng isang bahar ng mga klabo ang isa sa mga pulang ito, at mas malinaw magsalita ang uring ito kaysa ibá. Naninirahan ang mga Muslim na iyon sa Maluco nang mahigit-kumulang limampung taon na. Mga pagano dati ang nakatirá doon, ngunit wala siláng pakialam para sa mga klabo. Mayroon pa ring mga pagano doon, ngunit nakatirá silá sa kabundukan kung saan tumutubo ang mga klabo.

Matatagpuan ang isla ng Tadore sa latitud na dalawampu at pitóng minuto patúngong Polong Arctico, at sa longhitud na isandaan at animnapu at isang digri mula sa guhit ng demarkasyon. Siyam at kalahating digri ito sa katimugan ng unang isla ng kapuluan na tinatawag na Ziannal [Zamal], at umaabot pahilaga sa silangan at patimog sa kanluran. Matatagpuan ang Tarenate sa latitud na dalawang sangkatlo na digri patúngong Polong Arctico. Matatagpuan ang Mutir eksakto sa ilalim ng linyang equinoctial. Matatagpuan ang Machian sa sangkapat na digri patúngong Polong Antarctico, at ang Bachian ay patúngo ring Polong Antarctico sa isang digri. Ang Tarenate, Tadore, Mutir, at Machian ay apat na matataas na patusok na bundok kung saan tumutubo ang mga klabo. Kapag naroon ang isang tao sa naturang apat na isla, hindi niya matatanaw ang Bachian, ngunit mas malaki ito kaysa alinman sa apat na islang iyon. Hindi sintalas ng bundok ng mga klabo nitó ang ibá, ngunit mas malaki ito.

Mga salita ng mga táong Muslim na iyon

Para sa kaniláng Panginoon Alla

Para sa isang Kristiyano naceran

Para sa isang Turko rumno
Para sa isang Moro musulman; isilam
Para sa isang Pagano caphre

Para sa kaniláng Mosque mischit

Para sa kaniláng mga Pari maulana catip mundin

Para sa kaniláng mga Pantas horan pandita

Para sa kaniláng mga Deboto mossai

Para sa kaniláng mga Seremonyas zambahehan de ala meschit

Para sa Ama bapa
Para sa Ina mama ambui
Para sa Laláking Anak anach

Para sa Laláking Kapatid saudala

Para sa Laláking Kapatid ni ganito at ganiyan capatin muiadi

para sa German [Pinsan?] saudala sopopu

para sa Lolo niny
para sa Biyenan (Ama) minthua

para sa Manugang (Laláki) mi nanthu

para sa Laláki horan

para sa Babae poran poan
para sa Buhok lambut
para sa Ulo capala
para sa Noo dai
para sa Mata matta
para sa mga Kilay quilai
para sa mga Talukap ng mata cenin

para sa Ilong idon

para sa Bibig mulut
para sa mga Labì bebere

para sa mga Ngipin gigi

para sa mga Gilagid issi

para sa Dila lada
para sa Ngalangala langhi

para sa Babà aghai
para sa Balbas janghut
para sa Bigote missai
para sa Panga pipi
para sa Tenga talingha
para sa Lalamunan laher

para sa Leeg tun dun
para sa mga Balikat balachan

para sa Dibdib dada
para sa Puso atti
para sa Utong sussu
para sa Tiyan parut
para sa Katawan tun dunbutu

para sa Titi botto

Para sa Puki bucchii
Para sa Pakikipagtalik sa sa mga babae amput
Para sa Puwit buri
Para sa mga Hita taha
Para sa Binti mina
Para sa Lulod ng binti tula

Para sa Alak-alakan [ng binti] tilor chaci

Para sa Bukong-bukong buculali

Para sa Sakong tumi
Para sa Paa batis
Para sa Talampakan empachaqui
Para sa Kuko cuchu
Para sa Braso langhan
Para sa Siko sichu
Para sa Kamay tanghan
Para sa malaking Daliri ng kamay [hinlalakí] idun tanghan

Para sa Ikalawang Daliri tungu

Para sa Ikatlo geri
Para sa Ikaapat mani
Para sa Ikalima calinchin
Para sa Bigas bugax
Para sa Niyog sa Maluco at Burne biazzao

[para sa Niyog] sa Lozon nior

[para sa Niyog] sa Java Major calambil

para sa Bunga [saging] pizan
para sa Tubó tubu
para sa mga Kamote gumbili
para sa mga Ugat tulad ng singkamas ubi

para sa Nangka mandicai sicui

para sa Melon antimon
para sa mga Pipino labu
para sa Báka lambu
para sa Baboy babi
para sa Kalabaw carban
para sa Tupa biri
para sa Babaeng kambing cambin

para sa Tandang na manok sambunghan

para sa Inahing manok aiambatina

para sa Kinapong tandang gubili

para sa Itlog talor
para sa Laláking gansa itich

para sa Gansa ansa
para sa Ibon bolon
para sa Elepante gagia
para sa Kabayo cuda
para sa Leon huriman
para sa Usa roza
para sa Áso cuiu
para sa mga Bubuyog haermadu
para sa Pulut-pukyutan gulla

para sa Pagkit lelin
para sa Kandila dian
para sa Mitsa nitó sumbudian
para sa Apoy appi
para sa Usok asap
para sa Dapulan abu
para sa lutong-luto lambech
para sa Tubig tubi
para sa Bulawan amax
para sa Pilak pirac
para sa Mamahaling Bato premata

para sa Perlas mutiara

para sa Asoge raza
para sa Copper tumbaga
para sa Bakal baci
para sa Tinggâ tima
para sa kaniláng mga Gong agun

para sa Cinnabar galuga sadalinghan

para sa Pilak [kulay o tela?] soliman danas

para sa Telang Seda cain sutra
para sa Telang Pula cain mira
para sa Telang Itim cain ytam

para sa Telang Puti cain pute

para sa Telang Lunti cain igao

para sa Telang Dilaw cain cunin

para sa Kupya cophia

para sa Kutsilyo pixao
para sa Gunting guntin
para sa Salamin chiela min
para sa Suklay sissir
para sa Salaming Butil manich

para sa Kampana giringgirin

para sa Singsing sinsin
para sa mga Klabo ghianche
para sa Sinamomo caiumanis
para sa Paminta lada
para sa Mahabàng Paminta sabi

para sa Nutmeg buapala gosoga

para sa alambre ng Copper canot

para sa Pinggan pinghan
para sa Palayok prin
para sa Mangkok manchu

para sa Pinggang Kahoy dulan
para sa Talukab [o plorera?] calunpan
para sa kaniláng mga Panukat socat

para sa Lupa [terra] buchit

para sa Mainland buchit tana

para sa Bundok gonun

para sa Bato batu

para sa Isla polan
para sa isang Punto ng Lupain [isang Tangos] taniun buchit

para sa Ilog songhai

Ano ang pangalan ni ganito-at-ganyan? apenamaito

para sa langis ng Niyog mignach

para sa langis ng Beneseed lana lingha

para sa Asin garan sira
para sa Musk at Hayop nitó castori

para sa kahoy na kinakain ng mga kastor comaru

para sa Linta linta

para sa Civet jabat
para sa Pusang gumagawa ng Civet mozan

para sa Rhubarb calama

para sa Demonyo saytan

para sa Daigdig bumi

para sa Trigo gandun
para sa Matulog tidor

para sa mga Banig tical

para sa Unan bantal

para sa Sakit sachet
para sa Kalusugan bay
para sa uri ng Buhok [Bristle] cunia

para sa Pamaypay chipas
para sa mga Damit nilá chebun
para sa mga Kamiseta bain

para sa mga Bahay nilá pati alam

para sa Taon tanu
para sa Buwan [month] bullan

para sa Araw alli
para sa Gabií mallan
para sa Hápon malamari
para sa Tanghalian tam hahari
para sa Umaga patan patan
para sa Araw [sun] mata hari
para sa Buwan [moon] bulan

para sa Kalahating buwan tanam patbulan

para sa mga Bituin bintan

para sa Kalangitan languin
para sa Kulog [o Trono?] gunthur
para sa Mangangalakal sandgar
para sa Lungsod naghiri
para sa Kastilyo cuta
para sa Bahay rinna
para sa Umupo duodo
Umupo ka, ginoo duodo horandai et anan
Umupo ka, matapat na kasáma duodo horandai et anan

Panginoon tuan
para sa Batàng laláki cana cana
para sa isa sa kaniláng mga Anak-anakan lascar

para sa Alipin alipin

para sa Oo ca
para sa Hindi tida
para sa Maintindihan thao
para sa hindi Maintindihan tida taho

Huwag mo akong tingnan tida liat

Tingnan mo ako liat

Ang maging iisang bagay lámang casi casi; siama siama

para sa Pumatay mati

para sa Kumain macan

para sa Kutsara sandoch

para sa Puta sondal

Malaki bassal

Mahabà pangian
Maliit chechil
Maigsi pandach
para sa Mayroon ada
para sa Wala tida hada
Makinig ka, ginoo tuan diam

Saan papunta ang junk? dimana ajun?

para sa Karayom jalun

para sa Tahiin banan
para sa Sinulid pintal banan
para sa Kasuotan sa ulo ng babae dastar capala
para sa Hari raia
para sa Reyna putli

para sa Duguin buandala
para sa Ugat sa braso kung saan dumudugo urat paratanghan

para sa Dugong nanggagáling sa braso dara carnal

para sa mainam na Dugo dara

Kapag humahatsing silá, nagsasabi silá ng ebarasai

para sa Isda ycam

para sa Polypus calabutan

para sa Karne dagin
para sa Susông-dagat cepot
Kaunti serich
Kalahati satanha sapanghal
para sa Malamig dinghin
para sa Mainit panas
Malayo jan
para sa Katotohanan benar
para sa Kasinungalingan dusta
para sa Magnakaw manchiuri
para sa Langib codis
Kuhanin na
Ibigay mo sa akin ambil
Mataba gannich
Payat golos
para sa Sombrero tundun capala
Ilan? barupa
Isang beses satu chali
Isang Braza dapa
para sa Magsalita catha
para sa Dito siui
para sa Doon sana datan
Magandang Araw salamalichum
para sa Tugon [sa magandang araw] alichum salam
Ginoo, nawa’y palarin ka mali horancaia macan

Nakakain na ako suda macan
Kasama, humayo ka pandan chita horan
para sa Hangad banunchan
Magandang gabí sabalchaer
para sa Tugon [sa magandang gabí] chaer sandat
para sa Magbigay minta

Ibigay sa isang tao bri pocol
para sa Bakal na tanikala balanghu

Anong amoy iyon! bosso chini
Para sa Binata horan muda
para sa Matandang laláki tua

para sa Tagasulat xiritoles
para sa Sulating-papel cartas

para sa Magsulat mangurat
para sa Panulat calam
para sa Tinta dauat
para sa Kahang panulat padantan

para sa Liham surat
Wala sa akin guala
Halika dito camari
Anong nais mo? appa man?
Anong pinadalá mo? appa ito?

para sa Pantalan labuan
para sa Galera gurap
para sa Barko capal
para sa Ulo [ng barko] asson

para sa Dulo [ng barko] biritan

para sa Maglayag belaiar
para sa Mast ng barko tian

para sa Yarda [ng barko] laiar

para sa Rigging [lubid o kadena sa barko—PYK] tamira

para sa Layag leier

para sa Maintop sinbulaia
para sa Lubid ng angkla danda

para sa Angkla san
para sa Bangka sanpan
para sa Sagwan daiun
para sa Kanyon badil

para sa Hangin snghin
para sa Dagat laut
Kasáma, halika dito horan itu datan

para sa mga Punyal nilá calix golog

para sa kaniláng Sisidlan ng punyal daga nan

Para sa Espada padan gole

Para sa Sumpit sumpitan

para sa mga Palaso nilá damach

para sa nakalalasong Yerba upu [?]

para sa Kaluban ng palaso [?] bolo

para sa Búsog [isang sandata] bolsor

para sa mga Palaso nitó anat paan

para sa mga Pusa cochin puchia
para sa Daga ticus
para sa Butiki buaia
para sa mga Uod ng barko capan lotos

para sa Kuwit pamingwit matacanir

para sa Pain pamingwit unpan

para sa Taling pamingwit tunda

para sa Hugasan mandi

Huwag matakot tangan tacut

Pagod lala

Isang matamis na halik para sa Kaibigan sandara
para sa Kalaban sanbat
Tiyak iyon zonhu

para sa Magkalakal biniaga

Hindi ko [I have not] anis

Maging kaibigan pugna

Dalawang bagay malupho

Kung oue

para sa Madla (?) zoroan pagnoro

Pasiyahin ang kaniyang sarili mamain

Mangulubot sa lamig amala
para sa Baliw gila
para sa Tagapagsalin giorobaza

Ilang wika ang alam mo? barapa bahasa tan?

Marami bagna
para sa magsalita tungkol sa Malaca chiaramalain
Saan ang ganito-at-ganyan? dimana horan?

para sa Watawat tonghol
Ngayon sacaran
Sa umaga o búkas ng umaga hezoch

Búkas luza
Kahapon calamari
para sa Martilyo colbasi
para sa Pakò pacu
para sa Lusóng lozon
para sa Pambayo atan
para sa Magsayaw manari
para sa Magbayad baiar
para sa Tumawag panghil
Hindi pa kasal ugan
Kasal na suda babini
Lahat isa sannia
para sa Ulan ugian
para sa Lasing moboch
para sa Balát culit
para sa Adder [o anger?] ullat

para sa Lumaban guzar
Matamis manis
Mapait azon
Kamusta ka? appa giadi?
Mabuti bay

Hindi mabuti sachet
Dalhin mo iyan sa akin biriacan

Duwag ang táong ito giadi hiat horan itu

Tama na [Enough] suda

Ang mga hangin

para sa Hilaga iraga
para sa Timog salatan
para sa Silangan timor
para sa Kanluran baratapat
para sa Timog-kanluran utara

para sa Hilagang-silangan berdaia

para sa Hilagang-kanluran berdaut

para sa Timog-silangan tunghara

Mga Bílang

Isa satus
Dalawa

Tatlo tiga
Apat ampat
Lima lima
Anim anam
Pitó tugu
Walo duoloppan

Siyam sambilan

Sampu sapolo

Dalawampu duapolo

Tatlumpu tigapolo

Apatnapu ampatpolo

Limampu limapolo

Animnapu anampolo

Pitompu tuguppolo

Walompu dualanpolo

Siyamnapu sambilampolo

Isangdaan saratus

Dalawandaan duaratus

Tatlongdaan tigaratus

Apatnadaan anamparatus

Limandaan limaratus

Animnadaan anambratus

Pitongdaan tugurattus

Walongdaan dualapnratus

Siyamnadaan sambilanratus

Isanglibo salibu

Dalawanglibo dualibu

Tatlonglibo tigalibu

Apatnalibo ampatlibu

Limanlibo limalibu

Animnalibo anamlibu

Pitonglibo tugulibu

Walonglibo dualapanlibu

Siyamnalibo sambilanlibu

Sampunglibo salacza

Dalawampunglibo dualacza

Tatlumpunglibo tigalacza

Apatnapunglibo ampatlacza

Limampunglibo limalacza

Animnapunglibo anamlacza

Pitompunglibo tugulacza

Walompunglibo dualapanlacza

Siyamnapunglibo sambilanlacza

Isandaanglibo sacati

Dalawandaanglibo duacati

Tatlongdaanglibo tigacati

Apatnadaanglibo ampatcati

Limandaanglibo limacati

Animnadaanglibo anamcati

Pitongdaanglibo tugucati

Walongdaanglibo dualapancati

Siyamnadaanglibo sambilancati
Isang milyon [ibig sabihin: sampung isandaanglibo] sainta

Lahat ng mga daan, libo, sampunglibo, at daanglibo at milyon ay idinidikit sa mga bílang na satu, dua, atbp.