Al día siguiente gastamos la mañana en casa del gobernador sin hacer nada. A mediodía fuimos al palacio real, íbamos montados en los mismos elefantes y precedidos por los hombres que llevaban los presentes. Desde la casa del gobernador hasta el palacio del rey, todas las calles estaban guardadas por hombres con lanzas, espadas y mazas, según orden expresa del soberano.
Siempre sobre nuestros elefantes entramos al patio del palacio, donde habiendo descendido, subimos por una escalera, acompañados del gobernador y de algunos oficiales; entrando en seguida a un salón lleno de cortesanos, que podríamos llamar los pares del reino. Ahí nos sentamos sobre un tapiz, habiéndose colocado los presentes cerca de nosotros.
Hacia el extremo de este salón había otra sala poco menor, tapizada de paños de seda, donde, corridas dos cortinas de brocado, pudimos ver dos ventanas que daban luz a la habitación, en la cual se hallaban trescientos hombres de la guardia del rey, armados de puñales, cuyas puntas apoyaban sobre sus muslos.
Al final de esta sala había una gran puerta cerrada también por una cortina de brocado, que al alzarse, nos permitió divisar al rey sentado delante de una mesa, mascando betel, acompañado de un niño pequeño. Tras de él no había más que mujeres.
Entonces uno de los cortesanos nos previno que no nos era lícito hablar al rey, pero que si queríamos decirle algo, podíamos dirigirnos a él, quien lo transmitiría a un cortesano de un rango más elevado, éste al hermano del gobernador que se hallaba en la sala pequeña, quien, a su turno, por medio de una cerbatana colocada en un agujero de la pared expondría nuestra embajada a uno de los principales oficiales que se hallaban cerca del rey para decírsela.
Nos advirtió que era necesario le hiciésemos al rey tres reverencias levantando nuestras manos juntas en alto sobre la cabeza y alternativamente uno y otro pie. Habiendo hecho las tres reverencias de la manera como nos lo habían indicado, hicimos decir al rey que éramos vasallos del soberano de España, que si quería vivir en paz con él, y que no deseábamos otra cosa que poder comerciar en su isla.
El rey nos hizo responder que le placía en extremo que el de España fuese su amigo, y que nosotros podíamos, dentro de sus estados, proveernos de agua y de leña y comerciar a nuestro agrado.
Le ofrecimos entonces los presentes que habíamos llevado para él, haciendo un pequeño movimiento de cabeza a cada cosa que recibía. A cada uno de nosotros se nos regaló brocatel y paños de oro y de seda, que se nos colocaban sobre el hombro izquierdo y nos los quitaban en seguida para guardárnoslos. Se nos sirvió un almuerzo de clavo de olor y de canela, después de lo cual se corrieron todas las cortinas y se cerraron las ventanas.
Todos los que estaban en el palacio real llevaban alrededor de la cintura paños de oro para cubrir sus vergüenzas, puñales con mangos de oro guarnecidos de perlas y de pedrería, y varios anillos en los dedos.
Volvimos a subir sobre los elefantes para regresar a casa del gobernador. Siete hombres, llevando los presentes que el rey acababa de hacernos, marchaban delante de nosotros. Cuando hubimos llegado a ella, se nos entregó a cada uno el regalo del rey, colocándolo sobre nuestro hombro izquierdo, como se había hecho antes. Como propina obsequiamos dos cuchillos a cada uno de los siete hombres que nos habían acompañado.
En seguida vimos llegar a casa del gobernador nueve hombres trayendo cada uno un plato de madera, sobre cada uno de los cuales había de diez a once tazones de porcelana conteniendo carnes de diferentes animales, es decir, de ternera, de capón, gallina, pavo y otros, con varias especies de pescado: sólo de carne había más de treinta manjares diferentes.
Cenamos sentados en el suelo sobre una estera de palmera. A cada pedazo que se comía era necesario beber, en una taza de porcelana del tamaño de un huevo, del licor fabricado del arroz destilado. Comimos también arroz y otras viandas hechas con azúcar, con cucharas de oro semejantes a las nuestras. Nos acostamos en el mismo lugar en que habíamos pasado la noche precedente, donde ardían siempre dos luces de cera blanca puestas sobre candeleras de plata, dos grandes lámparas de aceite, de cuatro mechas cada una, para cuyo cuidado velaron continuamente dos hombres.
Al día siguiente nos trasladamos a la playa, donde nos esperaban dos piraguas que debían conducirnos a bordo.
La ciudad está edificada a la orilla misma del mar, con excepción de la casa del rey y las de algunos de los principales jefes. Contiene veinticinco mil fuegos o familias. Las casas son construidas de madera, sostenidas por gruesos postes que las preservan del agua.
Cuando sube la marea, las mujeres que venden las cosas necesarias a la vida, atraviesan la ciudad en barcas. Delante de la casa del rey existe una gran muralla edificada con ladrillos gruesos, con barbacanas a manera de fortaleza, sobre la cual se ven cincuenta y seis bombardas de bronce y seis de hierro, con las que dispararon varios tiros mientras permanecimos en la ciudad.
El rey, que es moro, se llama raja Siripada; es bastante obeso y puede tener cerca de cuarenta años. Está servido sólo por mujeres, hijas de los principales habitantes de la isla. Nadie puede hablarle sino por medio de una cerbatana, según nos vimos obligados a hacerlo nosotros mismos. Tiene diez cronistas ocupados únicamente en escribir lo que le concierne, sobre cortezas de árbol muy delgadas que llaman chirítoles. No sale jamás del palacio sino para ir de caza.
[117] The next day we stayed in the house until noon; then we went to the king’s palace upon elephants, with our presents in front as on the preceding day. All the streets from the governor’s to the king’s house were full of men with swords, spears, and shields, for such were the king’s orders. We entered the courtyard of the palace mounted on the elephants; we went up a stairway accompanied by the governor and other chiefs and entered a large hall full of many nobles, where we sat down upon a carpet with the presents in the jars near us. At the end of that hall there is another hall, higher but somewhat smaller, adorned with silk hangings, and where two windows opened with two brocade curtains, through which light entered the hall. There were in that hall three hundred foot soldiers with naked rapiers at their thighs to guard the king. At the end of the small hall was a large window from which a brocade curtain was drawn aside. Behind it, we saw the king seated at a table with one of his young sons, chewing betel. There were only women behind him.
[118] Then a chief told us that we could not speak to the king, and that if we wished anything, we were to tell it to him, so that he could communicate it to one of higher rank, and the latter would communicate it to a brother of the governor who was stationed in the smaller hall, and this man would communicate it by means of a speaking tube through a hole in the wall to one who was inside with the king. The chief taught us the manner of making three obeisances to the king with our hands clasped above our head, raising first one foot and then the other and then kissing the hands toward him. And so we did. This is the method of the royal obeisance. We told the king that we came from the king of Spain, and that the latter desired to make peace with him and asked only for permission to trade . The king had told us that since the king of Spain desired to be his friend, he was very willing to be his, and said that we could take water and wood, and trade at our pleasure. Then we gave him the presents, on receiving each of which he nodded slightly.
To each one of us was given some brocaded and gold cloth and silk, which were placed upon our left shoulders, where they were left but a moment. They presented us with refreshments of cloves and cinnamon. Then the curtains were drawn and the windows closed. The men in the palace were all attired in cloth of gold and silk, which covered their private parts, and they carried daggers with gold hafts adorned with pearls and precious gems, and had many rings on their hands.
[119] We returned upon the elephants to the governor’s house, seven men carrying the king’s presents to us and always preceding us.
When we reached the house, they gave each one of us presents, placing them upon our left shoulders, and we gave each of those men a couple of knives for his trouble. Nine men came to the gover- nor’s house with a like number of large wooden trays from the king. Each tray contained ten or twelve porcelain dishes full of veal, capons, chickens, peacocks, and other animals, and fish. We ate on the ground seated upon a palm mat from thirty or thirty-two different kinds of meat besides the fish and other things. At each mouthful of food we drank a small cupful of their distilled wine from a porcelain cup the size of an egg. We ate rice and other sweet food with gold spoons like ours. In our sleeping quarters there during those two nights, two torches of white wax were kept constantly alight in two rather tall silver candlesticks, as well as two large lamps full of oil with four wicks apiece and two men to snuff them continually.
We rode upon elephants back to the seashore, where we found two praus that took us back to the ships.
[120] That city is entirely built in salt water, except the houses of the king and certain chiefs, and it contains between twenty and twenty-five thousand hearths]. The houses are all constructed of wood and built up from the ground on tall pillars]. When the tide is high the women go in boats through the settlement selling articles necessary to maintain life. There is a large brick wall in front of the king’s house with towers like a fort, in which were mounted fifty-six bronze pieces and six of iron. During the two days of our stay there, many pieces were discharged. That king is a Moor and his name is Rajah Siripada; he was forty years old and fat. No one serves him except women who are the daughters of chiefs. He never goes outside of his palace, unless when he goes hunting. No one is allowed to talk with him except through the speaking tube. He has ten scribes who write down his deeds on very thin tree bark; these scribes are called xiritoles.
Kinaumagahan, nanatili kami sa bahay hanggang tanghalian. Pagkatapos ay pumunta kami sa palasyo ng hari sakay ng mga elepante, at nása harap ang mga handog namin tulad noong nakaraang araw. Punô ng mga tauhang may espada, sibat, at kalasag ang lahat ng lansangan mula sa bahay ng gobernador hanggang sa bahay ng hari, sapagkat iyon ang utos ng hari. Pumasok kami sa patyo ng palasyo na nakasakay sa mga elepante. Sinamahan kami ng gobernador at ibáng pinunò sa pag-akyat sa isang hagdanan, at pumasok sa isang malaking bulwagang punô ng maraming lakan, kung saan kami umupo sa isang karpet hábang malápit sa amin ang mga handog sa loob ng mga banga. Sa dulo ng naturang bulwagan, may isa pang mas mataas subalit bahagyang mas maliit na bulwagan. Pinalamutian ito ng mga sedang nakasabit, at bumubukas mula dito ang dalawang bintana, kung saan lumalagos ang liwanag sa bulwagan at sinabitan ng dalawang kortinang brokado. Mayroong tatlong daang kawal na may mga nakalantad na rapier sa kaniláng mga hita ang naroon sa naturang bulwagan upang ipagtanggol ang hari. Sa dulo ng maliit na bulwagan ay may malaking bintana na may kortinang brokado na nakahawi upang makita namin sa loob ang haring nakaupo sa tabi ng isang hapag kasáma ang isa sa kaniyang mga batàng anak na ngumunguya ng betel. Walang ibá kung hindi mga babae ang nása likuran niya. Pagkatapos ay sinabi sa amin ng isang pinunò na hindi namin maaaring makausap ang hari, at kung may anuman kaming nais hilingin, kailangan namin itong sabihin sa kaniya, nang sa gayon ay maihatid niya ito sa isang nása loob kasáma ng hari sa pamamagitan ng isang túbong pansalita na tumatagos sa isang bútas sa dingding. Tinuruan kami ng pinunò ng paraan ng paggawa ng tatlong paggalang sa hari gámit ang mga kamay naming magkahawak sa itaas ng ulo, itinataas ang isang paa bago ang kabila at pagkatapos ay hinahalikan ang mga kamay patúngo sa kaniya, at ginawa nga namin, sapagkat iyon ang paraan ng pagbibigay-galang sa hari.
Sinabi namin sa hari na nanggáling kami sa hari ng España at hangad lámang ng hulí na makipag-ayos ng kapayapaan sa kaniya at humihingi lámang ng pahintulot na makipagkalakal. Sinabi sa amin ng hari na dahil nais ng hari ng España na maging kaibigan niya, payag na payag siyáng maging kaibigan nitó, at sinabing maaari kaming kumuha ng tubig at kahoy, at makipagkalakal sa abot ng aming nais. Pagkatapos ay ibinigay namin sa kaniya ang mga regalo, at sa pagtanggap ng bawat isa ay bahagya siyáng tumatango. Binigyan ang bawat isa sa amin ng ilang brokado at gintong tela at seda, na siyáng ipinatong sa mga kaliwang balikat namin, kung saan sandaling naiwan ang mga ito. Naghandog silá sa amin ng mga minindal ng mga klabo at sinamomo bago isinara ang mga kortina at bintana. Nakasuot lahat ng tauhan sa palasyo ng tela ng ginto at seda na tinatakpan ang lahat ng kaniláng maseselang bahagi, at may mga daláng punyal na may bulawang hawakan na pinalamutian ng mga perlas at mamahaling bato, at marami siláng mga singsing sa mga kamay nilá. Bumalik kami sa bahay ng gobernador sakay ng mga elepante, at laging nauuna sa amin ang pitóng tauhang nagdadalá ng mga handog ng hari sa amin. Pagkaratíng namin sa bahay, binigay nilá sa bawat isa sa amin ang kaniyang regalo, at ipinatong ang mga ito sa kaliwang balikat namin. Binigyan namin ang bawat isa sa mga naturang tauhan ng pares ng kutsilyo para sa kaniyang pag-abalá. Siyam na tauhan ang dumatíng sa bahay ng gobernador na may ganoon ding bílang ng malalakíng kahoy na bandehang mula sa hari. May nakalagay sa bawat bandehang sampu o labindalawang porselanang plato na punô ng karne ng guya, mga capon, manok, pabo real, at ibáng hayop, at isda. Naghapunan kami sa isang banig na niyog sa sahig ng tatlumpu o tatlumpu at dalawang ibá’t ibáng uri ng karne bukod sa isda at ibá pa. Sa bawat subo ng pagkain, uminom kami ng isang maliit na kopa ng kaniláng dinestilang alak mula sa isang porselanang kopa na sinlaki ng itlog. Kumain kami ng kanin at ibá pang matamis na pagkain gámit ang mga gintong kutsara tulad ng sa atin.
Sa aming silid tulugán doon sa loob ng dalawang gabíng iyon, dalawang sulô ng puting pagkit ang laging nakasindi sa dalawang may kataasang pinilakang kandelabra, at dalawang malaking lampara na punô ng langis at may tig-apat na mitsa at dalawang tauhan upang patayin lagi ang mga ito. Sumakay kami ng elepante papunta sa dalampasigan, kung saan namin natagpuan ang dalawang prau na naghatid sa amin pabalik sa mga barko. Itinayô ang buong lungsod na iyon sa tubig-alat, maliban sa mga bahay ng hari at ng ilang pinunò. Gawa sa kahoy ang lahat ng bahay at nakatayô sa lupa gámit ang matataas na haligi. Kapag mataas ang dagat, namamangka ang mga kababaihan sa loob ng pamayanan at naglalako ng mga kagamitang kailangan sa pang-araw-araw na búhay. Mayroong malaking dingding na gawa sa ladrilyo sa harap ng bahay ng hari na may mga barbican tulad ng isang moog, kung saan nakalagay ang limampu at anim na tansong kanyon, at anim na bakal. Sa loob ng dalawang araw naming pamamalagi doon, maraming kanyon ang pinaputok. Muslim ang haring iyon at may ngalang Raia Siripada. Apatnapung taóng gulang siyá at mataba. Walang nagsisilbi sa kaniya kung hindi mga babae lámang na siyáng mga anak ng mga pinunò. Hindi siyá lumalabas sa kaniyang palasyo, maliban kapag mangangaso, at walang maaaring makipag-usap sa kaniya maliban sa pamamagitan ng túbong pansalit. Mayroon siyáng 10 tagasulat, na tinatawag na mga Xiritoles, na isinusulat ang mga kaniyang mga gawa sa isang napakanipis na balakbak ng punò.