[Magellan has Easter mass celebrated on Limasawa Island.]
[Colambu permits a Christian mass to celebrate Christ’s resurrection.]
El domingo de Pascua, que era el último día del mes de marzo, el comandante envió temprano a tierra al capellán con algunos marineros para hacer los preparativos necesarios para decir misa; despachando al mismo tiempo al intérprete para que dijese al rey que desembarcaríamos en la isla, pero no para comer con él sino para cumplir con una ceremonia de nuestro culto: el rey aprobó todo y nos envió dos puercos muertos.
Bajamos a tierra en número de cincuenta, sin llevar nuestra armadura completa, pero sin embargo armados y vestidos lo mejor que pudimos; en el momento en que nuestras chalupas tocaron la playa, se dispararon seis tiros de bombarda en señal de paz. Saltamos a tierra, donde los dos reyes, que habían salido a nuestro encuentro, abrazaron al comandante colocándole entre ellos dos. De esta manera fuimos marchando en orden, hasta el sitio en que debía decirse la misa, que no estaba muy distante de la playa.
Antes que comenzase la misa, el comandante aspergió a los dos reyes con agua almizclada. En el momento de la oblación, fueron, como nosotros, a besar la cruz, pero no hicieron el ofrecimiento, y en el momento de alzar, adoraron la eucaristía con las manos juntas, imitando siempre lo que hacíamos. En este instante, las naves, habiendo visto la señal, hicieron una descarga general de artillería. Después de la misa, algunos de nosotros comulgaron, y en seguida el comandante hizo ejecutar una danza con espadas, lo que produjo mucho placer a los soberanos.
Después de esto, mandó traer una gran cruz adornada de clavos y de la corona de espinas, delante de la cual nos prosternamos, cosa en que también nos imitaron los isleños. Entonces el comandante, por medio del intérprete, dijo a los reyes que esta cruz era el estandarte que le había sido confiado por el emperador para plantarla adonde quiera que abordase, y que, por lo tanto, quería levantarla en esta isla, a la cual este signo sería, por lo demás, favorable, porque todas las naves europeas que en adelante viniesen a visitarla, conocerían, al verla, que allí habíamos sido recibidos como amigos y no harían ninguna violencia ni a sus personas ni a sus propiedades; y que, aun en el caso que alguno de ellos fuese apresado, no tenía más que mostrar la cruz para que se le devolviese en el acto su libertad. Agregó que era conveniente colocar esta cruz en la cumbre más elevada de los alrededores, a fin de que todos pudieran verla, y que todas las mañanas era necesario adorarla; añadiendo que si seguían este consejo, ni el rayo ni la tempestad les causarían en adelante daño alguno. Los reyes, que no dudaban en manera alguna de todo lo que el comandante acababa de decirles, le dieron las gracias, asegurándole, por medio del intérprete, que se hallaban perfectamente satisfechos y que ejecutarían de buen grado todo lo que acababa de encargarles.
Les hizo preguntar cuál era su religión, si eran moros o gentiles: a lo que contestaron que no adoraban ningún objeto terrestre; pero levantando las manos juntas y los ojos al cielo, dieron a entender que adoraban a un Ser Supremo, que llamaban Abba, lo que causó gran contento en nuestro comandante. Entonces el raja Colambu, levantando las manos al cielo, le significó que había deseado mucho darle algunas pruebas de su amistad; y habiéndole preguntado el intérprete por qué tenía tan pocos víveres, le respondió que a causa de que no residía en esta isla, donde sólo venía a cazar o a celebrar entrevistas con su hermano, y que su residencia ordinaria era en otra isla, donde vivía también su familia. El comandante expresó al rey que, si tenía enemigos, se uniría gustoso a él con sus naves y sus guerreros para combatirlos: a lo que contestó dándole las gracias y diciendo que se hallaba en realidad en guerra con los habitantes de dos islas, pero que no era entonces la ocasión oportuna para atacarlos. Se acordó ir después de mediodía a plantar la cruz a la cumbre de una montaña, concluyendo la fiesta con las descargas de nuestros mosqueteros que se habían formado en batallón: después de lo cual el rey y el comandante se abrazaron, regresando nosotros a bordo.
Después de comer, bajamos todos a tierra, sin armas, y acompañados de los dos reyes, subimos a la cumbre de la montaña más elevada de los alrededores y en ella plantamos la cruz, expresando el comandante durante el trayecto las ventajas que de este acto debían resultar a los isleños. Adoramos todos a la cruz y los reyes hicieron otro tanto. Al descender, atravesamos por campos cultivados, dirigiéndonos al sitio en que estaba el balangay, y donde los reyes hicieron llevar refrescos.
El comandante había ya preguntado cuál era el puerto más a propósito que había en los alrededores para abastecer las naves y expender las mercaderías: a lo que se le contestó que había tres, Ceilán, Zubu y Calagán: pero que el de Zubu era el mejor, y como estaba decidido a llegar a él, le ofrecieron pilotos que le condujesen. Habiendo terminado la ceremonia de la adoración de la cruz, el comandante fijó el día siguiente para nuestra partida, ofreciendo a los reyes dejarles un rehén que respondiese por los pilotos hasta que los hubiese despachado, lo cual aprobaron.
Por la mañana, cuando estábamos a punto de levantar el ancla, el rey Colambu nos hizo decir que vendría gustoso a servimos de piloto, pero que se veía obligado a demorarse todavía por algunos días para hacer la cosecha del arroz y de otros productos de la tierra, rogando, a la vez, al comandante que se sirviese enviarle algunos hombres de la tripulación a fin de ayudarle para concluir más pronto el trabajo. El comandante le envió, efectivamente, algunos, pero los reyes habían comido y bebido tanto el día anterior, que, ya sea porque su salud se hubiese alterado, ya sea por causa de embriaguez, no pudieron dar orden alguna, encontrándose, en consecuencia, los nuestros sin tener nada que hacer. Durante los dos días siguientes se trabajó mucho y la tarea se acabó.
Pasamos en esta isla siete días, durante los cuales tuvimos ocasión de estudiar sus usos y costumbres. Sus habitantes se pintan el cuerpo y andan desnudos, cubriendo solamente sus órganos genitales con un pedazo de género. Las mujeres usan un jubón de corteza dé árbol, que les desciende de la cintura para abajo. Sus cabellos son negros y les llegan a veces hasta los pies; las orejas las tienen agujereadas y adornadas con anillos y pendientes de oro.
Son grandes bebedores, y pasan mascando una fruta llamada areca, que se asemeja a una pera, y que cortan en trozos, que envuelven, mezclados con un poco de cal, en hojas que se parecen a las del moral, del mismo árbol, llamado betel. Después de bien mascadas, las escupen, quedándoles la boca teñida de rojo. No hay ninguno de estos isleños que no masque el fruto del betel, el cual, según se pretende, les refresca el corazón, y aun se asegura que morirían si se privasen de él.
Los animales que hay en esta isla son perros, gatos, cochinos, cabras y gallinas, y como vegetales comestibles el arroz, el mijo, panizo, maíz, cocos, naranjas, limones, plátanos y jengibre. Hay también cera.
El oro existe en abundancia, según se verá por dos hechos de que he sido testigo. Un hombre nos trajo una espuerta con arroz e higos, solicitando en cambio un cuchillo, y cuando el comandante, en lugar de éste, le ofreció algunas monedas, y entre otras una doble pistola de oro, la rehusó prefiriendo el cuchillo. Otro quiso cambiar un grueso lingote de oro macizo por seis hilos con cuentas de vidrio, cambio que el comandante prohibió expresamente aceptar, temiendo que esto no diera a entender a los isleños que apreciábamos más el oro que el vidrio y nuestras demás mercaderías.
La isla de Massana se halla hacia el 9° 40′ de latitud norte y a 162° de longitud occidental de la línea de demarcación: dista veinticinco leguas de la isla de Humunu.
[62] Early on the morning of Sunday, the last of March, and Easter Day, the captain-general sent the priest with many men to prepare for saying mass, and the interpreter went to tell the king that we were not going to land in order to dine with him, but to say mass; therefore the king sent us two slaughtered swine. When the hour for mass arrived, we landed with about fifty men, without our body armour, but carrying our other arms, and dressed in our best clothes. Before we reached the shore with our boats, six pieces were discharged as a sign of peace. We landed; the two kings embraced the captain-general and placed him between them. We went in marching order to the consecrated place, which was not far from the shore. Before the mass began, the captain sprinkled the entire bodies of the two kings with musk water. At the time of the offertory, the kings went forward to kiss the cross as we did, but they did not make any offering. When the body of Our Lord was elevated, they remained on their knees and worshipped Him with clasped hands. The ships fired all their artillery at once when the body of Christ was elevated, the signal having been given from the shore with muskets.
[63] After the conclusion of mass, many of our men took Communion. The captain-general arranged a fencing tournament, at which the kings were greatly pleased. Then he had a cross brought and the nails and a crown, to which immediate reverence was made. He told the kings through the interpreter that they were the standards given to him by the emperor his sovereign, so that wherever he might go he might set up those signs of his, and that he wished to set it up in that place for their benefit, for whenever any of our ships came, they would know that we had been there by that cross and would do nothing to displease them or harm their property, and if any of their men were captured, they would be set free immediately on that sign being shown; and it was necessary to set that cross on the summit of the highest mountain, so that on seeing it every morning, they might adore it, and if they did that, neither thunder, lightning, nor storms would harm them in the least.
[64] They thanked him heartily and [said] that they would do everything willingly. The captain-general also had them asked whether they were Moors or heathen, or what was their belief, and they replied that they worshipped nothing, but that they raised their clasped hands and their face to the sky, and that they called their god Abba, for which the captain was very glad. Seeing that, the first king raised his hands to the sky, and said that he wished that it were possible for him to make the captain see his love for him. The interpreter asked the king why there was so little to eat there, and the latter replied that he did not live in that place except when he went hunting and to see his brother, but that he lived in another island where all his family was. The captain-general had him asked to declare whether he had any enemies, so that he might go with his ships to destroy them and to render them obedient to him. The king thanked him and said that there were indeed two islands hostile to him, but that it was not the season to go there. The captain told him that if God would allow him to return to those districts again, he would bring so many men that he would make the king’s enemies subject to him by force, and that he wanted to go to dinner, and that he would return afterward to have the cross set up on the summit of the mountain; they replied that they were content with this. Having formed into a battalion, and firing the muskets, and after the captain had embraced the two kings, we took our leave.
[65] After dinner we all returned clad in our doublets, and went together with the two kings to the summit of the highest mountain there. When we reached the summit, the captain-general told them that he was pleased to have sweated for them, for it could not but be of great use to them to have the cross there, and he asked them which was the best port in which to get provisions. They replied that there were three, namely, Ceylon, Cebu, and Caraga, but that Cebu was the largest and the one with most trade, and they offered of their own accord to give us pilots to show us the way. The captain-general thanked them, and determined to go there for his unhappy destiny willed it thus. After the cross was placed in position, each of us repeated a Pater Noster and an Ave Maria, and adored the cross; and the kings did the same.
[66] Then we descended through their cultivated fields, and went to the place where the balanghai was. The kings had some coco- nuts brought in so that we might refresh ourselves. The captain asked the kings for the pilots since he intended to depart the follow- ing morning, and [said] that he would treat them as if they were the kings themselves, and would leave one of us as hostage. The kings replied that the pilots were at his command whenever he wished, but the first king changed his mind during the night. In the morning when we were about to depart, he sent word to the captain-general, asking him for love of him to wait two days until he should have his rice harvested and other trifles attended to, asking the captain-general to send him some men to help him, so that it might be done sooner, and saying that he intended to act as our pilot himself. The captain sent him some men, but the kings ate and drank so much that they slept the entire day; some said to excuse them that they were slightly sick. Our men did nothing on that day, but they worked the next two days.
[67] One of those people brought us a bowlful of rice and also eight or ten figs fastened together to barter them for a knife that at the most was worth three quattrini. The captain, seeing that that native cared for nothing but a knife, called him to look at other things, and he put his hand in his purse and wished to give him one real for those things, but the native refused it. The captain showed him a ducat but he would not accept that either. Finally the captain tried to give him a doubloon worth two ducats, but he would take nothing but a knife; and accordingly, the captain had one given to him. When one of our men went ashore for water, one of them wanted to give him a pointed crown made of massy gold and large as a necklace for six strings of glass beads, but the captain refused to let him barter, so that the natives should learn at the very beginning that we prized our merchandise more than their gold.
[68] Those people are heathens; they go naked and painted; they wear a piece of cloth woven from a tree about their private parts; they are very heavy drinkers. Their women are clad in tree cloth from their waist down, and their hair is black and reaches to the ground; they have holes pierced in their ears that are filled with gold. Those people are constantly chewing a fruit (which they call areca and resembles a pear): they cut that fruit into four parts, then wrap it in the leaves of a tree of theirs (which they call betre and which resemble the leaves of the mulberry), and mix it with a little lime, and when they have chewed it thoroughly, they spit it out; it makes the mouth exceedingly red. All the people in those parts of the world use it, for it is very cooling to the heart, and if they ceased to use it they would die. There are dogs, cats, swine, fowls, goats, rice, ginger, coconuts, figs, oranges, lemons, millet, panicum, sorghum, wax, and much gold in that island. It lies in a latitude of nine and two- thirds degrees toward the Arctic Pole, and in a longitude of 162 degrees from the line of demarcation, and it is twenty-five leagues from ‘the watering-place of good signs’ and is called Mazaua.
Pagkaaga ng Linggo, ikahulí ng Marso at Pasko ng Pagkabuhay, ipinadalá ng kapitán-heneral ang pari at ilang tauhan upang ihanda ang lugar kung saan ipagdiriwang ang Misa; kasáma nilá ang tagasalin upang ipaalam sa hari na dadaong kami hindi upang makisalo sa kaniya kundi upang ipagdiwang ang Misa. Sa gayon, pinadalhan kami ng hari ng dalawang baboy na kaniyang ipinakatay. Pagsapit ng oras ng Misa, dumaong kaming may kasámang mahigit-kumulang limampung katao, walang baluti ngunit armado at suot ang pinakamaayos naming mga damit. Nagpaputok muna ng anim na piraso bílang tanda ng kapayapaan bago dumaong ang aming bangka. Dumaong kami; niyakap ng dalawang hari ang kapitán-heneral, at inilagay siyá sa pagitan niláng dalawa. Nagmartsa kami sa lugar na inilaan sa Panginoon, na siyáng di kalayuan sa baybáyin. Bago magsimula ang Misa, binasbasan ng kapitán-heneral ang buong katawan ng dalawang hari gámit ang tubig musko. Nag-alay kami sa Misa. Pumaharap ang mga hari upang halikán ang krus ngunit hindi nag-alay. Pagkataas ng katawan ng ating Panginoon, nanatili siláng nakaluhod at sinamba Siyá na magkahawak ang sari-sariling kamay. Pagkataas na pagkataas sa katawan ni Kristo, sabay-sabay ipinutok ng mga barko ang kaniláng mga artilyeriya, sa hudyat ng mga baril mula sa pampang. Pagkatapos ng Misa, nagkomunyon ang ilan sa mga tauhan namin.
Naghanda ang kapitán-heneral ng paligsahan ng eskrima, na siyáng lubos na ikinatuwa ng mga hari. Pagkaraan ay nagpahatid siyá ng krus at mga pakò at isang korona, na siyáng kaagad binigyang-galang ng mga hari. Ipinaalam niya sa mga hari sa pamamagitan ng tagasalin na ang mga ito ay sagisag na ibinigay sa kaniya ng emperador, ang kaniyang pinakamataas na pinunò, upang itindig niya ang mga simbolong ito kung saan man siyá mapapadpad. [Sinabi niyang] nais niyang itindig ang mga ito sa lugar na iyon para sa kaniláng pakinabang, upang kapag dumatíng ang kahit alin sa mga barko namin, mababatid niláng nanggáling na kami doon sa pamamagitan ng krus na iyon, at wala siláng gagawing hindi ikatutuwa ng mga katutubo o ikapipinsala ng kaniláng mga pag-aari. Kung madadakip ang kahit sino sa kaniláng mga tauhan, agad-agad itong palalayain kapag naipakita ang simbolong iyon. Kinailangang itindig ang krus na iyon sa rurok ng pinakamataas na bundok, upang pagkakita nitó bawat umaga, maaari nilá itong sambahin; at kung gagawin nilá ito, hindi silá pipinsalain ng kulog, kidlat, at bagyo. Masigla siyáng pinasalamatan ng mga hari at [sinabing] kusa nilá itong gagawin lahat. Ipinatanong din sa kanilá ng kapitán-heneral kung silá ay Muslim o pagano, o kung ano ang kaniláng pinaniniwalaan. Sumagot silá na wala siláng ibáng sinasamba kundi ang pag-alay ng kaniláng magkakabuklod na kamay at kaniláng mukha sa kalangitan; at na tinatawag niláng “Abba” ang kaniláng panginoon. Ikinalugod ito ng kapitán, at pagkakita nitó, itinaas ng unang hari ang mga kamay sa kalangitan at sinabing nais niyang maging posible para sa kaniya na ipamalas sa kapitán ang pagmahahal niya para hulí. Tinanong ng tagasalin ang hari kung bakit napakakaunti ng maaaring kainin sa lugar na iyon. Sumagot ang hulí na hindi siyá naninirahan sa lugar na iyon maliban kung siyá ay nangangaso at kung makikipagkita sa kaniyang kapatid, at sa halip ay nakatirá sa kabilâng isla kung saan naroon ang lahat ng kaniyang pamilya. Ipinatanong sa kaniya ng kapitán-heneral kung mayroon siyáng mga kalaban, nang sa gayon ay maaari siyáng sumáma sa kaniyang mga barko upang lipulin ang mga ito at gawing masunurin sa kaniya. Nagpasalamat sa kaniya ang hari at nagsabing mayroon nga siyáng dalawang islang lumalaban sa kaniya, ngunit hindi iyon ang akmang panahon upang magtúngo doon. Sinabi sa kaniya ng kapitán na kung papahintulutan ulit siyá ng Panginoon na bumalik sa mga distritong iyon, magdadalá siyá ng kayraming tauhan upang puwersahin ang mga kalaban ng hari na mapasailalim sa kaniya. Sinabi niyang maghahapunan na siyá, at na babalik siyá pagkatapos upang ipatindig ang krus sa tuktok ng bundok. Sumagot ang mga hari na masaya silá dito, at pagkatapos humilera bílang batalyon at pagkaputok ng mga baril at pagkayakap ng kapitán sa dalawang hari, lumisan na kami.
Pagkatapos ng hapunan, bumalik kaming nakadamit sa aming mga doublet, at noong hápong iyon ay sumáma sa dalawang hari sa tuktok ng pinakamataas na bundok doon. Pagdatíng sa rurok, sinabi sa kanilá ng kapitán-heneral na labis niyang pinahahalagahang nakapagpapawis para sa kanilá, sapagkat ngayong naroon ang krus, magkakaroon ito ng malaking pakinabang para sa kanilá. Pagkatanong sa kanilá kung aling pantalan ang pinakamagandang pagkuhanan ng pagkain, sumagot silá na mayroong tatlo, ang Ceylon, Zubu, at Calaghann,19 ngunit pinakamalaki ang Zubu at siyáng may pinakamaraming kalakal. Nagkusa siláng alukin kami ng mga pilotong magsisilbing gabay. Nagpasalamat sa kanilá ang kapitán-heneral at nagpasiyang pupunta doon, na siyáng itinakda ng kaniyang malungkot na kapalaran. Pagkatindig ng krus, inulit ng bawat isa sa amin ang isang Ama Namin at isang Ave Maria, at sumamba sa krus; at tumulad ang mga hari. Pagkatapos ay bumaba kami sa kaniláng mga nilinang na parang, at tumúngo sa lugar kung nasaan ang balanghai. Nagpahatid ang mga hari ng ilang buko upang makapagmeryenda kami. Hiningi ng kapitán sa mga hari ang mga piloto, sapagkat ninais niyang lumisan kinaumagahan, at [sinabing] tatratuhin niya ang mga ito na parang ang mga hari mismo, at iiwan niya ang isa sa amin bílang prenda. Sumagot ang mga hari na maaari niyang utusan ang mga piloto sa bawat oras niyang nanaisin, ngunit nagbago ang isip ng unang hari noong gabíng iyon, at pagkaumaga nang lilisan na dapat kami ay nagpadalá ng mensahe sa kapitán-heneral, nakikiusap kung maaaring makapag-antay ng dalawang araw hanggang maani na ang kaniyang palay, at ibá pang gawain. Humingi siyá sa kapitán-heneral na magpadalá ng ilang tauhan upang tulungan siyá, nang sa gayon ay mas maagang matapos ang gawain; at nagsabing nais niyang siyá mismo ang magiging piloto namin. Pinadalhan siyá ng kapitán-heneral ng ilang tauhan, ngunit kayraming nainom at nakain ng mga hari kung kayâ’t tulog silá buong araw. Ang ibá ay nagpaumanhin na may bahagya siláng karamdaman. Walang ginawa ang mga tauhan namin sa araw na iyon, ngunit nagtrabaho silá sa sumunod na dalawang araw.
Nagdalá ang isa sa kanilá sa barko namin ng mangkok na punô ng kanin pati walo o sampung bungang ibinuklod upang ipagpalit ang mga ito sa isang kutsilyo na may halagang tatlong catrini20 kung isasagad. Pagkakita na kutsilyo lámang ang gusto ng katutubo at wala nang ibá, tinawag siyá ng kapitán upang tingnan ang ibá pang bagay. Isinilid niya ang kamay niya sa pitaka at ninais na bigyan ang katutubo ng isang real para sa mga bagay nitó, ngunit tumanggi ang hulí. Pinakitahan siyá ng kapitán ng isang ducat ngunit ayaw din niya itong tanggapin sa hulí, sinubukan siyáng bigyan ng kapitán ng isang doppione na katumbas ng dalawang ducat, ngunit wala siyáng ibáng tatanggapin kundi kutsilyo; kung kayâ naman pinabigyan na siyá ng kapitán ng isa. Nang dumaong sa kanilá ang isa sa mga tauhan namin upang kumuha ng tubig, nais siyáng alukin ng isa sa mga katutubo ng isang tusok-tusok na korona ng malaking ginto, na sinlaki ng isang colona, para sa anim na kuwintas ng mga salaming butil, ngunit pinagbawalan siyáng makipagpalit ng kapitán, nang sa gayon ay matuto ang mga katutubo sa simula’t sapul na pinahahalagahan namin ang aming mga kalakal kaysa ginto nilá.
Mga pagano ang mga táong iyon, at pintado at hubo’t hubad. May tapis silá sa mga maseselang bahagi na yarì sa piraso ng telang hinabi mula sa punò. Napakalakas niláng uminom. Nakadamit ang kaniláng kababaihan ng tela ng punò mula sa baywang pababa, at itim ang kaniláng buhok na umaabot sa lupa. Binutasan ang kaniláng mga tainga at punô ng ginto. Lagi siláng ngumunguya ng prutas na tinatawag niláng areca at kahambing ng peras. Hinihiwa nilá ang nasabing prutas sa apat na bahagi bago ibalot sa mga dahon ng kaniláng punòng tinatawag niláng betre [betel]. Kamukha ng mga dahong iyon ang mga dahon ng moras. Hinahalo nilá ito sa kaunting apog, at kapag lubos na nilá itong nanguya, idinudura nilá ito. Lubos nitóng pinapupula ang bibig. Ginagamit ito ng lahat ng tao sa mga bahaging iyon ng mundo, sapagkat lubos itong nagpapalamig ng puso, at mamamatay silá kapag itinigil nilá itong gamitin. May mga áso, pusa, baboy, manok, kambing, palay, luya, buko, bunga, kahel, limon, millet, panicum, batad, pagkit, at halaga ng ginto sa islang iyon. Matatagpuan ito sa latitud na siyam at dalawang-sangkatlong digri túngo sa Polong Arctico, at sa longhitud na isang daan at animnapu’t dalawang digri mula sa guhit ng demarkasyon. Dalawampu’t limang liga ito mula sa Acquada, at ang tawag dito ay Mazaua.