[Humabon’s heir confers with Magellan and is convinced of the merits of the Christian virtues. Later on, Magellan promises military protection and proclaims Humabon sovereign in the region.]
El martes por la mañana, el rey de Massana, acompañado del mercader moro, vino a bordo de nuestra nave, y después de haber saludado al comandante de parte del rey de Zubu, le dijo que estaba encargado de avisarle que aquél se hallaba ocupado en reunir todos los víveres que pudiera encontrar para obsequiárselos, y que después de mediodía le enviaría a su sobrino con alguno de sus ministros para establecer la paz. Dioles el comandante las gracias, haciéndoles ver al mismo tiempo un hombre armado de punta en blanco, diciéndoles que en caso que hubiera de combatir, nos armaríamos todos de la misma manera. El moro se sobrecogió de miedo al ver un hombre armado de ese modo; pero el comandante le tranquilizó, asegurándole que nuestras armas eran tan ventajosas a nuestros amigos como fatales a nuestros adversarios; que nos hallábamos en estado de ahuyentar a todos los enemigos de nuestro rey y de nuestra fe con la misma facilidad con que nos limpiábamos con el pañuelo el sudor de la frente. El comandante asumió este tono orgulloso y amenazante para que el moro hiciese de ello relación al rey.
Efectivamente, después de comer, llegaron a bordo el sobrino del rey, que era el heredero presunto de su reino, con el rey de Massana, el moro, el gobernador o ministro y el preboste mayor, con ocho jefes de la isla, para contratar con nosotros una alianza de paz. El comandante les recibió con bastante dignidad: se sentó en un sillón de terciopelo rojo, ofreciendo sillas de la misma tela al rey de Massana y al príncipe, los jefes fueron a sentarse en sillas de cuero y los otros en esteras.
El comandante hizo preguntar por medio del intérprete si era costumbre hacer los tratados en público, y si el príncipe y el rey de Massana tenían los poderes necesarios para concluir un tratado de alianza con él. Se le contestó que estaban autorizados para ello y que se podía hablar en público. El comandante les manifestó entonces todas las ventajas de esta alianza, pidió a Dios que la confirmase en el cielo, añadiendo varias otras cosas que le inspiraron el cariño y el respeto por nuestra religión.
Preguntó si el rey tenía hijos hombres, a lo que le contestaron que sólo tenía mujeres, la mayor de las cuales era la esposa de su sobrino, que era en ese momento su embajador, y que a causa de este matrimonio, era considerado como príncipe heredero. Hablando de la sucesión entre ellos, se nos dijo que cuando los padres alcanzan cierta edad no se les guardaban ya consideraciones, y que el mando pasaba entonces a los hijos. Este discurso escandalizó al comandante, quien condenó esta costumbre, atendiendo a que Dios, que ha creado el cielo y la tierra, decía, ha ordenado expresamente a los hijos de honrar padre y madre, amenazando castigar con el fuego eterno a los que transgrediesen este mandamiento; y para hacerles sentir mejor la fuerza de este precepto divino, les dijo: «Que estábamos todos igualmente sujetos a las leyes divinas, porque somos todos descendientes de Adán y Eva»; añadiendo otros pasajes de la historia sagrada que causaron gran placer a estos isleños y excitaron en ellos el deseo de ser instruidos en los principios de nuestra religión, de manera que rogaron al comandante que les dejara, a su partida, uno o dos hombres capaces de enseñárselos, y a quienes no se dejaría de honrar mucho entre ellos. Pero el comandante les dio a entender que la cosa más esencial para ellos era hacerse bautizar, lo que podía ejecutarse antes de su partida; que él no podía por el momento dejar entre ellos a ninguno de la tripulación, pero que regresaría un día trayéndoles sacerdotes para que les instruyesen en todo lo relativo a nuestra religión. Manifestaron lo agradable que les era este discurso y que recibirían gustosos el bautismo, pero que antes querían consultar a su rey sobre este punto. El comandante les dijo entonces que tuviesen cuidado de no hacerse bautizar por el solo temor que pudiésemos inspirarles, o por la esperanza de obtener ventajas temporales, porque su intención no era molestar a ninguno de ellos porque conservase la fe de sus padres, sin disimular, sin embargo, que los que se hiciesen cristianos serían los más amados y mejor tratados. Todos exclamaron entonces que no era por temor ni complacencia hacia nosotros que querían abrazar nuestra religión, sino por un movimiento de su propia voluntad.
El comandante les prometió en seguida dejarles armas y una armadura completa, según la orden que había recibido de su soberano; advirtiéndoles, a la vez, que era necesario que bautizasen también a sus mujeres, sin lo cual debían separarse de ellas y no conocerlas carnalmente, si no querían caer en pecado. Habiendo sabido que pretendían tener frecuentes apariciones del diablo, que les infundían gran temor, les aseguró que si se hacían cristianos, el diablo no se atrevería a mostrárseles más, a no ser en la hora de la muerte. Estos isleños, conmovidos y persuadidos de todo lo que acababan de oír, respondieron que tenían plena confianza en él, oyendo lo cual el comandante, llorando de puro conmovido, los abrazó a todos.
Tomó entonces entre las suyas la mano del príncipe y del rey de Massana y dijo que por la fe que tenía en Dios, por la fidelidad que debía al Emperador su señor, y por el traje mismo que vestía, establecía y prometía una paz perpetua entre el rey de España y el rey de Zubu. Los dos embajadores hicieron igual promesa.
Después de esta ceremonia se sirvió el almuerzo y en seguida los indianos presentaron al comandante, de parte del rey de Zubu, grandes cestas llenas de arroz, puercos, cabras y gallinas, excusándose de que el regalo que ofrecían no era más digno de tan gran personaje.
Por su parte, el comandante dio al príncipe un paño blanco de tela muy fina, un bonete rojo, algunos hilos de cuentas de vidrio y una taza de vidrio dorado, por ser el vidrio muy estimado entre estos pueblos.
No hizo ningún regalo al rey de Massana porque acababa de darle una chupa de Cambaya y algunas otras cosas. Hizo también presentes a todas las demás personas que acompañaban a los embajadores.
Después que hubieron partido los isleños, el comandante me envió a tierra, acompañado de otro, para llevar los presentes destinados al rey, los cuales consistían en una chupa de seda amarilla y violeta, hecha a la turquesa, un bonete rojo y algunos hilos de cuentas de cristal, puesto todo en un plato de plata, con dos tazas de vidrio dorado que llevábamos en la mano.
Al llegar a la ciudad, encontramos al rey en su palacio, acompañado de un gran cortejo. Estaba sentado en el suelo sobre un tapete de palmera: desnudo, sin más que un pedazo de tela de algodón que le cubría sus partes naturales, un velo bordado con aguja alrededor de la cabeza, un collar de gran precio al cuello, y en las orejas dos grandes anillos de oro circundados de piedras preciosas. Era pequeño, obeso, y estaba pintado de diferentes maneras, por medio del fuego. Comía en el suelo, sobre otra estera, huevos de tortuga puestos en dos platos de porcelana, teniendo delante de sí cuatro cántaros llenos de vino de palmera, cubiertos con hierbas odoríferas. En cada uno de los cántaros había un tubo de caña, por medio del cual bebía.
Después que hubimos saludado al rey, el intérprete le expresó que el comandante, su amo, la agradecía el regalo que acababa de hacerle, enviándole en retomo algunos objetos, no como recompensa, sino como testimonio sincero de la amistad que con él acababa de contraer. Después de este preámbulo, le vestimos la chupa, le colocamos en la cabeza el bonete y le presentamos los demás regalos que llevábamos para él.
Antes de ofrecerle las tazas de vidrio, yo las bajaba y las levantaba delante de mí, movimientos que el rey imitó al recibirlas. En seguida nos hizo probar los huevos y beber de su vino por medio de los tubos de que se servía. Mientras comíamos, los que habían estado a bordo le refirieron todo lo que él comandante les había dicho tocante a la paz y la manera como los había exhortado a que abrazasen el cristianismo.
El rey quiso también darnos de cenar, pero nos excusamos y nos despedimos de él. El príncipe, su yerno, nos condujo a su propia morada, donde encontramos a cuatro jóvenes que se ejercitaban en la música: una tocaba un tambor parecido a los nuestros, pero colocado en tierra: otra tenía a su lado dos timbales y en cada mano una especie de clavija o pequeño martillo, cuya extremidad estaba guarnecida de tela de palmera, con el cual golpeaba ya sobre el uno ya sobre el otro; la tercera tocaba de la misma manera sobre un gran timbal; y la cuarta tenía en la mano dos pequeños címbalos, que, golpeándolos alternativamente uno sobre el otro, producían un sonido muy suave. Guardaban todas tan bien el compás, que era necesario concederles un gran conocimiento de la música. Estos timbales, que son de metal o de bronce, se fabrican en el país del Signo Magno [asi llamaban a China algunos en la antigüedad], y le sirven de campana; se les llama agon. Estos isleños tocan también una especie de violín, cuyas cuerdas son de cobre.
Estas jóvenes eran muy bonitas y casi tan blancas como nuestras europeas, y aunque eran ya adultas, no por eso estaban menos desnudas; algunas tenían, sin embargo, un pedazo de tela de corteza de árbol, que les descendía desde la cintura hasta las rodillas; pero las otras estaban completamente desnudas. El agujero de las orejas era muy grande, hallándose guarnecido de un círculo de madera para ensancharlo más y darle redondez. Tenían los cabellos negros y largos, y se ceñían la cabeza con un pequeño velo. No usan jamás zapatos ni otro calzado. Merendamos en casa del príncipe y regresamos en seguida.
[73] Tuesday morning the king of Mazaua came to the ships with the Moor; he saluted the captain-general on behalf of the king [of Cebu], and said that the king of Cebu was collecting as much food as possible to give to him, and that after dinner he would send one of his nephews and two others of his chief men to make peace. The captain-general had one of his men armed with his own equipment, and had the Moor told that we all fought in that manner. The Moor was greatly frightened, but the captain told him not to be frightened for our weapons were soft toward our friends and harsh toward our enemies; and as handkerchiefs wipe off sweat so did our arms overthrow and destroy all our adversaries, and those who hate our faith. The captain did that so that the Moor, who seemed more intelligent than the others, might tell it to the king.
[74] After dinner the king’s nephew, who was the prince, came to the ships with the king of Mazaua, the Moor, the governor, the chief constable, and eight chiefs, to make peace with us. The captain-general was seated in a red velvet chair, the principal men on leather chairs, and the others on mats upon the floor, and he asked them through the interpreter whether it was their custom to speak in secret or in public, and whether that prince and the king of Mazaua had authority to make peace. They answered that they spoke in pub- lic, and that they were empowered to make peace. The captain said many things concerning peace, and that he prayed God to confirm the peace in heaven. They said that they had never heard anyone speak such words, but that they took great pleasure in hearing them. The captain, seeing that they listened and answered willingly, began to advance arguments to induce them to accept the faith.
He asked them who would succeed to power after the death of the king. He was answered that the king had no sons but only daughters, the eldest of whom was the wife of that nephew of his, who therefore was the prince, and that when the fathers and mothers grew old, they received no further honour, but their children commanded them. The captain told them how God made the heaven, the earth, the sea, and everything else; how he had commanded us to honour our fathers and our mothers, and that whoever did otherwise was condemned to eternal fire; how we are all descended from Adam and Eve, our first parents; how we possess an immortal soul; and many other things pertaining to the faith.
[75] All joyfully entreated the captain to leave them two men, or at least one, to instruct them in the faith, and [said] that they would show them great honour. The captain replied to them that he could not leave them any men then, but that if they wished to become Christians, our priest would baptize them, and that he would next time bring priests and friars who would instruct them in our faith. They answered that they would first speak to their king, and that then they would become Christians. We all wept with great joy. The captain-general told them that they should not become Christians for fear or to please us, but of their own free wills; and that nothing would be done against those who wished to live according to their own law, but that the Christians would be better regarded and treated than the others. All cried out with one voice that they were not becoming Christians through fear or to please us, but of their own free will. Then the captain told them that if they became Christians, he would leave them a suit of armour, for so had his king commanded him, and that they could not have intercourse with their women without committing a very great sin, since they were heathen; and that he assured them that if they became Christians, the devil would no longer appear to them except in the last moment at their death. They said that they did not know how to respond to the beautiful words of the captain, but that they placed themselves in his hands, and that he should treat them as his most faithful servants. The captain embraced them weeping, and clasping one of the prince’s hands and one of the king’s between his own, said to them that, by his faith in God and to his sovereign, the emperor, and by the habit that he wore, he promised them that he would give them perpetual peace with the king of Spain; they answered that they promised the same.
[76] After the conclusion of the peace, the captain had a meal served to them; then the prince and the king [of Mazaua] presented some baskets of rice, swine, goats, and fowls to the captain-general on behalf of their king, and asked him to pardon them, for such things were but little [to give] to one such as he. The captain gave the prince a white cloth of the finest linen, a red cap, some strings of glass beads, and a gilded drinking cup made of glass (glass objects are greatly appreciated in those districts). He did not give any present to the king of Mazaua, for he had already given him a robe of Cambay, besides other articles, and to the others he gave now one thing and now another. Then he sent to the king of Cebu through me and one other a yellow and violet silk robe, made in Turkish style, a fine red cap, some strings of glass beads (having placed everything in a silver dish), and two cups gilded by hand.
[77] When we reached the city we found the king in his palace surounded by many people, seated on a palm mat on the ground, with only a cotton cloth covering his private parts, and an embroidered scarf on his head, a necklace of great value hanging from his neck, and two large gold earrings fastened in his ears set round with precious gems. He was fat and short, and tattooed with fire in various designs; from another mat on the ground he was eating turtle eggs that were in two porcelain dishes, and he had four jars full of palm wine in front of him covered with sweet-smelling herbs and arranged with four small reeds in each jar, by means of which he drank. Having duly made reverence to him, the interpreter told the king that his master [Magellan] thanked him very warmly for his present, and that he sent this present not in return for his present but for the intrinsic love that he bore him. We dressed him in the robe, placed the cap on his head, and gave him the other things; then kissing the beads and putting them upon his head, I presented them to him, and he doing the same [kissing them] accepted them. Then the king had us eat some of those eggs and drink through those reeds. The others, his men, told him in that place the words of the captain concerning peace and his exhortation to them to become Christians. The king wished to have us stay to supper with him, but we told him that we could not stay then.
[78] Having taken our leave of him, the prince took us with him to his house, where four young girls were playing [instruments]: one, on a drum like ours, but resting on the ground; the second was striking two suspended metal discs alternately with a stick made thick at the end with palm cloth wrapped around it; the third, one large metal disc in the same manner; and the last, two small metal discs held in her hand, by striking one against the other, which gave forth a sweet sound. They played so harmoniously that it appeared they had great knowledge of music. Those girls were very beautiful and almost as white as our girls and as large; they were naked except for tree cloth hanging from the waist and reaching to the knees, and some were quite naked and had large holes in their ears with a small round piece of wood in the hole, which keeps the hole round and large, and they have long black hair, and wear a short cloth about the head, and are always barefoot. The prince made us dance with three of them who were completely naked. We took refreshments and then went to the ships. Those metal discs are made of brass and are manufactured in the regions about the Sinus Magnus that is called China. They are used in those regions as we use bells and are called aghon.
Umaga ng Martes, pumunta sa mga barko ang hari ng Mazaua kasáma ang Muslim. Sumaludo siyá sa kapitán-heneral sa ngalan ng hari [ng Zubu], at sinabing nagtitipon ang hari ng Zubu ng pinakamaraming pagkain na kakayanin upang ibigay sa amin, at na ipadadalá niya ang isa sa kaniyang mga pamangking laláki at dalawa sa kaniyang mga pangunahing tauhan pagkatapos ng hapunan upang makipag-ayos ng kapayapaan. Pinaarmahan ng kapitán-heneral ang isa sa kaniyang mga tauhan ng sarili niyang mga armas, at pinasabi sa Muslim na lahat kami ay lumalaban sa ganitong paraan. Lubos na natakot ang Muslim, ngunit sinabihan siyá ng kapitán na wala siyáng dapat ipangamba dahil malambot ang mga armas namin sa mga kaibigan at malupit sa aming mga kalaban; at kung paano pinupunasan ng panyo ang pawis ay ganoon ding pinababagsak at winawasak ng mga armas namin ang lahat ng kalaban namin, at iyong nagpopoot sa aming pananampalataya. Ginawa iyon ng kapitán upang sabihin ito sa hari ng Muslim, na tíla mas matalino kaysa ibá.
Pagkatapos ng hapunan, pumunta sa mga barko ang pamangkin ng hari, na siyáng prinsipe, kasáma ang hari ng Mazaua, ang Muslim, ang gobernador, at punòng pulis, at walong pinunò, upang makipag-ayos ng kapayapaan sa amin. Nakaupo ang kapitán-heneral sa pulang pelus na silya, ang mga pangunahing tauhan sa mga balát na silya, at ang ibá sa mga banig sa sahig. Tinanong silá ng kapitán-heneral sa pamamagitan ng tagasalin kung nakasanayan ba niláng magsalita nang lihim o lantad, at kung may kapangyarihan ba ang prinsipe na makipag-ayos ng kapayapaan. Sumagot siláng nagsasalita silá nang lantad, at na binigyan silá ng kapangyarihan upang makipag-ayos ng kapayapaan. Nagsabi ang kapitán-heneral nang maraming bagay tungkol sa kapayapaan, at na nagdasal siyá sa Panginoon na pagtibayin ito sa langit. Sinabi niláng hindi pa silá nakaririnig ng sinuman na nakapagsambit ng mga ganitong salita, ngunit labis siláng natutuwang marinig ang mga ito. Pagkakitang kusa siláng nakikinig at sumasagot, nagsimulang magsulong ang kapitán ng mga katwiran upang himukin siláng tanggapin ang pananampalataya. Pagtanong niya kung sino ang aakyat sa puwesto pagkatapos ng kamatayan ng hari, sinagot siyáng walang mga anak na laláki ang hari kundi puro babae, at ang pinakamatanda sa mga ito ang asawa ng naturang pamangkin, kung kayâ siyá ang prinsipe. [Sinabi niláng] kapag tumatanda ang mga ama at ina, wala na siláng tinatanggap na dagdag na karangalan, ngunit napapasailalim na sa kaniláng mga anak.
Sinabihan silá ng kapitán na ginawa ng Panginoon ang kalangitan, lupa, dagat, at lahat ng ibá pa, at na inutusan Niya táyong magbigay-galang sa ating mga ama at ina, at kung sino man ang sumalungat dito ay isinusumpa sa eternal na apoy; na lahat táyo ay nanggáling kina Adan at Eba, ang una nating mga magulang; na mayroon táyong inmortal na kaluluwa; at marami pang bagay tungkol sa pananampalataya. Lahat silá ay masayang pinakiusapan ang kapitán na mag-iwan ng dalawang tauhan, o kahit isa lámang, upang turuan silá sa pananampalataya, at [sinabing] bibigyan nilá silá ng malaking karangalan. Sinagot silá ng kapitán na hindi siyá maaaring mag-iwan ng tauhan sa panahong iyon, ngunit kung nais niláng maging mga Kristiyano, bibinyagan silá ng aming pari, at sa susunod na pagkakataon ay magdadalá siyá ng mga pari at prayle na magtuturo sa kanilá ng pananampalataya namin. Sumagot silá na kakausapin muna nilá ang kaniláng hari, at pagkatapos nitó ay magiging Kristiyano siláng lahat, [at dito ay] tumangis kaming lahat sa matinding saya. Sinabi sa kanilá ng kapitán-heneral na hindi dapat silá maging Kristiyano dahil sa pangamba o upang paligayahin kami, ngunit dahil sa sarili niláng pagkukusa; at na hindi siyá gagawa ng hakbang na ikasasamâ ng loob ng ninumang nagnanais na mabuhay ayon sa sarili niláng batas, ngunit na mas mainam ang pagkilala at pagtrato sa mga Kristiyano kaysa ibá. Lahat silá ay sumigaw sa iisang tinig na hindi silá magiging Kristiyano dahil sa pangamba o upang paligayahin kami, ngunit dahil sa sarili niláng pagkukusa. Pagkatapos ay sinabihan silá ng kapitán na kung magiging Kristiyano silá, sapagkat iyon ang utos sa kaniya ng kaniyang hari; na hindi siyá maaaring makipagtalik sa kaniláng kababaihan nang hindi nagkakasala nang malaki, sapagkat silá [ang kababaihan] ay nanatiling mga pagano; at tiniyak ng kapitán sa kanilá na kung magiging Kristiyano silá, hindi na silá kailanman dadalawin ng demonyo maliban sa hulíng sandali sa kaniláng kamatayan. Sinabi niláng hindi nilá matugunan ang magagandang salita ng kapitán, ngunit na inilalagay nilá ang kaniláng mga sarili sa kaniyang kamay, at na dapat niya siláng ituring bílang kaniyang pinakamatatapat na tagapaglingkod. Niyakap silá ng kapitán na umiiyak, at hábang hinahawakan ang isa sa mga kamay ng prinsipe at isa sa mga kamay ng hari sa pagitan ng sarili niyang mga kamay, sinabi sa kanilá na sa ngalan ng kaniyang pananampalataya sa Panginoon at sa kaniyang pinunò, ang emperador, at sa ngalan ng abito na kaniyang suot, ipinapangako niya sa kanilá na gagawaran niya silá ng panghabambuhay na kapayapaan sa hari ng España. Tumugon silá ng katumbas na pangako.
Pagkatapos maayos ang kapayapaan,nagpahanda ang kapitán ng meryenda para sa kanilá. Pagkatapos ay naghandog sa kapitán-heneral ang prinsipe at hari [ng Mazaua] ng ilang basket ng kanin, baboy, kambing, at manok sa ngalan ng kaniláng hari, at humingi ng paumanhin mula sa kapitán, sapagkat ang mga bagay na iyon ay maliit lámang [upang ibigay] sa tulad niya. Binigyan ng kapitán ang prinsipe ng puting tela ng pinakapinong linen, isang pulang kupya, ilang kuwintas ng mga salaming butil, at isang dinuradong kopang pang-inom na gawa sa salamin. Lubos na pinahahalagahan ang mga salaming iyon sa mga distritong iyon. Hindi na siyá nagbigay ng regalo sa hari ng Mazaua, sapagkat nabigyan niya na ito ng balabal na Cambaya at ibá pang gamit. Ang ibá ay binigyan niya ng isang bagay at isa pang bagay. Pagkatapos ay nagpadalá siyá sa hari ng Zubu, sa pamamagitan ko at ng isa pa, ng pula at lilang balabal na gawa sa seda at sa estilong Turko, isang magandang pulang kupya, ilang kuwintas ng mga salaming butil, lahat sa isang platong pilak, at dalawang dinuradong kopang pang-inom sa aming mga kamay.
Pagdatíng namin sa lungsod, natagpuan namin ang hari sa kaniyang palasyo at pinalilibutan ng maraming tao. Nakaupo siyá sa banig na niyog sa sahig, at mayroon lámang telang bulak na pantakip sa kaniyang maseselang bahagi at isang bandanang binurdahan ng karayom sa kaniyang ulo, isang napakamahal na kuwintas na nakasabit sa kaniyang leeg, at dalawang malalakí at gintong hikaw na pinalamutian ng mamahaling bato. Mataba siyá at maliit, at pintado ng apoy sa ibá’t ibáng disenyo. Mula sa isa pang banig sa sahig, kumakain siyá ng mga itlog ng pagong na nakalagay sa dalawang platong porselana, at sa kaniyang harapán ay mayroon siyáng apat na garapong punô ng alak ng niyog na tinatakpan ng mababangong yerba at nakaayos na may apat na maliliit na tambo sa bawat garapon na siyáng ipinapang-inom niya. Pagkatapos magbigay ng nararapat na paggalang, ipinaalam ng tagasalin sa hari na malugod siyáng pinasasalamatan ng kaniyang panginoon para sa handog nitó, at na ipinapadalá niya itong regalo hindi bílang pantumbas sa handog nitó kundi para sa tunay na pagmamahal na mayroon siyá para dito. Isinuot namin sa kaniya ang balabal, ipinatong ang kupya sa kaniyang ulo, at ibinigay sa kaniya ang ibá pang bagay; at, pagkatapos halikán ang mga butil at ipinatong ang mga ito sa kaniyang ulo, inihandog ko ang mga ito sa kaniya. Tinanggap niya ang mga ito pagkatapos gawin ang pareho [ibig sabihin, halikán ang mga ito]. Pagkatapos ay pinakain niya sa amin ang ilan sa mga naturang itlog at pinainom sa maninipis na tambong iyon. Sinabi sa kaniya ng ibá, na mga tauhan niya, sa lugar na iyon ang mga salita ng kapitán ukol sa kapayapaan at ang panghihikayat nitó sa kaniláng maging Kristiyano. Nais ng haring maghapunan kami kasáma niya, ngunit sinabi naming hindi kami maaaring magtagal noon. Pagkatapos naming makapagpaalam sa kaniya, dinalá kami ng prinsipe sa kaniyang bahay, kung saan apat na dalaga ang tumutugtog [ng instrumento]—ang isa, sa dram tulad ng ginagawa natin, ngunit nakapatong sa sahig; ang pangalawa ay salit-salítang pinapalò ang dalawang nakasabit na gong gámit ang isang patpat na binalutan sa dulo ng makapal-kapal na tela ng niyog; ang pangatlo, isang malaking gong sa katulad na paraan; at ang hulí, dalawang maliliit na gong sa kaniyang kamay, na ibinabangga sa isa’t isa kayâ nagbibigay ng matamis na tunog. Tumugtog siláng may tunay na pagkakaisa na maniniwala kang mayroon siláng mahusay na pandamang musikal. Napakaganda ng mga dalagang iyon at halos simputi at sinlaki ng ating mga dalaga. Hubo’t hubad silá maliban sa isang tela ng punò na nakasabit mula sa baywang at umaabot sa tuhod. Ang ibá ay sadyang hubo’t hubad at may malalakíng bútas sa kaniláng mga tainga na sinuotan ng mumunting bilóg na piraso ng kahoy, na siyáng nagpapanatili sa bútas na bilóg at malaki. Mayroon siláng mahahabàng itim na buhok, at nagsusuot ng maigsing tela sa kaniláng ulo, at laging nakayapak. Pinasayaw ng prinsipe para sa amin ang tatlong sadyang hubo’t hubad na dalaga. Nagminindal kami bago bumalik sa mga barko. Gawa sa tansong dilaw ang mga naturang gong at ginagawa sa mga rehiyon sa paligid ng Signio Magno na tinatawag na Tsina. Ginagamit ang mga ito sa mga nasabing rehiyon kung paano natin ginagamit ang mga kampana at tinatawag niláng “agong.”